Ырыа буолбут олох

Советскай Союз Геройа Федор Кузьмич Поповка анаммыт кинигэ обзора

Герой Федор Попов үбүлүөйдээх 100 сылын көрсө “Ырыа буолбут олох” диэн дириҥ ис хоһоонноох кинигэ Дьокуускайга Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университет кинигэтин кыһатыгар 455 ахсаанынан бэчээттэнэн таҕыста. Кинигэни хомуйан оҥордулар:

Елена Афанасьевна Архипова, филологическай наука кандидата, доцент, Иван Иннокентьевич Корякин, юридическай наука кандидата, ХИФУ юридическай факультетын профессора, Прасковья Васильевна Сивцева-Максимова, филологическай наука доктора, профессор, ХИФУ Өксөкүлээх Өлөксөй Институтун кылаабынай научнай сотруднига.

Рецензеннэр: Людмила Павловна Григорьева, филологическайнаука кандидата, М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу Илиҥҥи Федеральнай Университет Хотугулуу Илинни Норуоттар Тылларын уонна Культураларын Институтун саха литературатын кафедратын доцена Надежда Володаровна Покатилова, филологическай наука доктора, профессор, Россиятаа5ы Наука Академиятын Саха Сиринээ5и Гуманитарнай Чинчийэр уонна Хотугу А5ыйах Ахсааннаах Норуоттар Проблемаларын Үөрэтэр Институт фольклору уонна литератураны чинчийии отделын кылаабынай научнай сотруднига

Научнай редактор: Прасковья Васильевна Максимова

Кинигэ ХИФУ научнай-тэхническэй сэбиэтинэн бигэргэтиллэн, “Мэҥэ-Хаҥалас улууһа” МТ үбүлээһининэн таҕыста.

Сана тахсыбыт кинигэ ыччаты патриотическай тыынна иитэр, Аҕа дойду Улуу сэриитин историятын биллэрэр, өйдөтөр сыаллаах айар бырайыагынан буолар. Тыл үөрэхтээхтэригэр, кыраайы үөрэтээччилэргэ, учууталларга, устудьуоннарга, оскуола үөрэнээччилэригэр, ааҕааччы киэҥ араҥатыгар ананар.

Саха литературатыгар ураты бэлиэ миэстэни Герой Федор Попов уобараһын арыйар айымньылар ылаллар. Саха суруйааччылара Геройунан киэн тутталларын үгүс ахсааннаах айымньылара кэрэһилииллэр. Герой Попов хорсун быьыытыттан өрө көтөҕүллэн үгүс поэттар хоһоон хоһуйбуттара, мелодистар ырыа айан көтүппүттэрэ. “Ырыа буолбут олох” кинигэҕэ Герой туһунан 1944 с. "Советскай Союз Геройа Ф.К. Попов" диэн историческай чахчыларга оло5урбут маҥнайгы улахан уус-уран айымньыны саха народнай суруйааччыта Софрон Данилов уонна саха народнай поэта Леонид Попов суруйбуттара. Учуутал идэлээх Винокуров Арсений Порфирьевич-Арсений Олбинскай 1944 с “Кыым” хаһыакка “Биһиги Геройбут” очерката тахсыбыта киирбит, 10 герой бииргэ алтыспыт, биир дойдулаахтарын, аармыйа5а бииргэ сулууспалаабыт бойобуой до5отторун ахтыылара, 3 проза жанрыттан: суруйааччы, артыыс, олонхоьут Гаврил Гаврилович Колесов Федор Попов уерэммит оскуолатын уонна колхоһун архыыптарыгар, аймахтарын, бииргэ үөскээбит чугас дьонун ахтыыларыгар оло5уран 1965-1966 сс. суруйбут "Саллаат санаата" документальнай сэһэниттэн быьа тардыы; Поэт, прозаик Иван Афанасьевич Сысолятин 1988-1994 сыллардаахха суруйбут "Ох курдук оностон" арамааныттан быьа тардыыга Баатаралар сэрии кэминээ5и олохторун устуоруйатын, Федор Попов олоххо, тапталга, үлэҕэ, дьоҥҥо-сэргэҕэ сыһыанын арылхайдык көрдөрбүт. О5о суруйааччыта Константин Туйаарыскай 1948 с. "Хотугу сулус" сурунаал 3 №-р бэчээттэммит "Аттаныы" диэн кэпсээнэ, 1944 сыллартан суруллубут С.Р. Кулачиков-Эллэй, Илья Ча5ыл5ан, Леонид Попов, Владимир Михайлович Новиков-Күннүк Уурастыырап, Пантелеймон Тулааһынап, Михаил Николаевич Тимофеев-Терешкин, Николай Иванович Степанов-Ноорой поэмалара, герой туһунан Марфа Куличкина, Пантелеймон Тулааьынап, Илья Ча5ыл5ан, Иван Сысолятин, Лидия Андросова ырыа буолбут хоһоонноро, Макар Хара, Баал Хабырыыс, Иннокентий Сосин, Рафаэль Ба5атаайыскай, Иван Сысолятин, Иннокентий Эртюков уо.д.а хоһоонноро, ол иьигэр 3 Балыктаах уонна Бэдьимэ оҕолорун хоһоонноро, 10 араас сылларга суруллубут ыстатыйалар уонна Прасковья Максимова саха поэматыгар герой уобараьын, суруналыыс, филология магистра Надежда Ильина Ф.К. Попов сырдык кэриэһигэр анаммыт араас сылларга суруллубут уус-уран айымньылары жанрдарынан, темаларынан наардаан ырыппыт научнай чинчийэр үлэлэрэ кинигэни ситэрэн-хоторон биэрэллэр, Герой чаҕылхай уобараһын, хорсун быьыытын толору арыйаллар.

Сахаттан бастакы Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойугар анаммыт "Ырыа буолбут олох" кинигэни сэргээн ааҕан кэнчээри ыччакка тириэрдэр биһиги барыбыт ытык иэспит, махталбыт бэлиэтэ буолар. Федор Кузьмич Попов кылгас эрээри чаҕылхай олоҕо - Ийэ дойдуга, сахатын норуотугар мунура суох бэриниилээх буолуу холобура. Бу кинигэни ааҕан, кэнчээри ыччаттарбыт история чахчытын билиэхтэрэ, дойдуларын туһугар олохторун толук уурбут, Кыайыыны уһансыбыт дьоруойдарбыт албан ааттарын, хорсун быһыыларын өйдүү-саныы, үйэтитэ сылдьыахтара диэн эрэнэбит.

Наталья Басова, М.И.Брызгалова аатынан

Майатаа5ы о5о библиотекатын сүрүннүүр библиотекара