Учуутал күнэ

Аан дойдутааҕы Учуутал күнэ алтынньы 5 күнүгэр бэлиэтэнэр. Бу күнү 1994 сыллаахха ЮНЕСКО олохтообута.

Билии киэҥ аартыгар сирдээбит Учууталларбытыгар анаммыт хоһооннору сэргээн ааҕын

Гольдеров, В. – Ороһу Уола. УМНУЛЛУБАТ ОНУС КЫЛААС: хоһоон // Сүүрбэһис үйэ хоһоонньуттара: Саха поэзиятын антологията.- Дьокуускай: Бичик, 2000.- с.118

Василий Гольдеров - Ороһу уола УМНУЛЛУБАТ ОНУС КЫЛААС

Күлэн-оонньоон, айдаарсан, Сэмэлэһэн, хайҕаһан,

Күүстээх дьаныар үөрэхтиин

Күрэхтэспит күннэрбит—

Умнуллубат онус кылаас,

Чэгиэн-чэбдик эдэр саас.

Ньургун майгы, туйгун үөрэх

Доҕордоспут кыыһыгар

Тэбэнэттээх өй-сүрэх

Тэһииннэппит кэмнэрэ—

Умнуллубат онус кылаас,

Таптыыр нарын эдэр саас.

Дьоһун-мааны майгылаах,

Дьоҥҥо мэлдьи туһалаах

Үлэ киһитэ буоларга

Баҕарарым туохтан да!—

Умнуллубат онус кылаас,

Сырдык дьулуур—эдэр саас.

Кынаттаабыт оскуолам

Ыйан биэрбит суолун тутан,

Кэллим манна, алааспар,

Доҕоттордуун айа-тута—

Умнуллубат онус кылаас

Уоттаах санаа—эдэр саас.

Ытык ыра санааларым

Сырдык чаҕыл кыымнарын

Өйдөөн кэлэн кэнэҕэс

Көмүскэбэр уу көстүө…—

Умнуллубат онус кылаас,

Ойор күннээх эдэр саас!

Маҥнайгы уруок: хоһоон// Өксөкүлээх сэргэ: хоһооннор/ Иван Гоголев.- Якутскай, Саха сиринээҕи кинигэ изд- та, 1979.- с.54

Иван Гоголев – Кындыл

МАҤНАЙГЫ УРУОК

Учуутал кылааска киирэр…

Кэчигирээн олороллор

Олох тыыннаах cибэккилэрэ

Быыкайкаан оҕолор.

Кинилэртэн туох дьон тахсар?

Кырааска сыттаах паартаҕа

Баҕар саҥа Maкapeнкo

Иhийбитэ буолуоҕа…

Мичэрдиир. Буквары ылар.

Арыйар маҥнайгы лииһин,

Сир улуу учуутала

Одуулуур муударай Ленин.

Төбөтүн кыҥначчы туттан,

Хара бинсээгин нэлэккэйдээн,

Сиэбигэр уктан турда:

"Үтүө дьонноpу үүннэртээ.

Орто дьоннор улууну

Айыахтара cyoҕa сатаан,

Олохпут улуу дьолу

Дьоҥҥо бэлэх биэриэх тycтaax!»

УЧУУТАЛ ЫРЫАТА: хоһоон// Өксөкүлээх сэргэ: хоһооннор/ Иван Гоголев.- Якутскай, Саха сиринээҕи кинигэ изд- та, 1979.- с.403

Иван Гоголев - Кындыл

УЧУУТАЛ ЫРЫАТА

Мин уруокпар бэлэмнэнэн

Чуумпу түүн олоробун,

Өйүм-санаам мэлдьи миэнэ

Үөрэтэр оҕолорум.

Тэтэрээккит лииhэ маҥан

Куба буолан сапсынар,

Олох улуу муоратынан

Кылбаҥныы дайар, дайар.

Көтүҥ, көтүҥ ыраах, ыраах

Үөрэтэр оҕолорум,

Ким үрдүккэ көтөр кыахтаах

Ол булар үрдүк дьолу.

Сиргэ дьоллоох эрэ дьоннор

Кэрэни оҥороллор,

Мин үөрэтэр оҕолорум,

Айсыҥ кэрэ олоҕу.

Көтүҥ, көтүҥ ыраах, ыраах

Эдэркээн куба буолан,

Ким үрдүккэ көтөр кыахтaax

Ол үрдүк дьолу булар.

Тобуруокап, П. Учууталга үөрэммиттэр: хоһоон// Оҕо литературатын антологията/[ хомуйан оҥордулар: В.Н.Луковцев, М.Г.Макеева; редкол.: А.В.Егоров уо.д.а.] .- – Дьокуускай : Бичик, 2015.- с.66

Петр Тобуруокап

УЧУУТАЛГА ҮӨРЭММИТТЭР

Учууталга үөрэммиттэр

Оҕонньоттор, эмээхситтэр,

Учууталга үөрэммиттэр

Учёнайдар, инженердэр.

Учууталга үөрэммиттэр

Улууканнаах бөлүһүөктэр,

Ыйга тиийбит космонавтар,

Ый хараабын айааччылар.

Учуутал — ийэ, аҕа,

Учуутал — доҕор, атас,

Уһун сааска умнубакка

Учууталы ытыктыахха!

Руфов, С.Т. ДОРООБО, ОСКУОЛАБЫТ! : хоһоон// Оҕо литературатын антологията/[ хомуйан оҥордулар: В.Н.Луковцев, М.Г.Макеева; редкол.: А.В.Егоров уо.д.а.] .- – Дьокуускай : Бичик, 2015.- с.84

Семен Руфов

ДОРООБО, ОСКУОЛАБЫТ!

Итиитик саныы сылдьабыт,

Иитиллэр оскуолабыт!

Эн ыччаттарыҥ кэлэммит

Эҕэрдэ этэн эрэбит.

Сайыны быһа утуктуу

Чуҥкуйбуккун умнубуккун —

Эн бугун уруккугунуу

Эмиэ көрүнэн туолбуккун!

Үтуө чаас! — диэн эҕэрдэлээн,

Ааныҥ урдуттэн уруйдуу,

Кыраасканан кулумурдээн

Кылбайан, тупсан тоһуйдуҥ.

Кулсуу-салсыы, көрдөөх күүгээн

Көрудуөр иһин толорор,

Эйигин ахтан эрдэлээн

Кэллибит бары оҕолор.

Сылы быһа билиигиттэн

Сылайбакка кэпсээн биэриэк;

Ийэ дойдуга эрдэттэн

Итии тапталбытын иитиэ

Шишигин С.С. УЧУУТAЛГА: хоһоон

УЧУУТAЛГА

Үрдүккэ угуйар үөрэҕиҥ Абылыыр ыччаппыт сүрэҕиҥ, Ол онтон астынар сүрэҕиҥ Дуоhуйан оҕолуу үөрэҕин. Үөрэтэр, такайар кыhаҕын Күн аайы долгуйа аhаҕын, Мичээргин тулаҕар ыhаҕын, Саҥаны, ырааhы айаҕын. Ыраны кынаттыыр алгыhыҥ – Саргыны салайсар аналыҥ! Кэскили кэҥэтэр күрэҕиҥ – Үтүөнү төрүттүүр түөрэҕиҥ! Эн дьайы силистиин түөрэҕиҥ Сүргэни үөрүүнэн күүрдэҕин, Санааны сырдатар күүстээххин, Эрэйтэн иҥнибэт иэстээххин! Ол иhин толору дьоллооххун!

Таммахтар. Айар куттар алтыһыылара / Хомуйан оҥордулар Владимирова А.С., Птицына М.И. – Дьокуускай, 2016. – с.128

Наталья Пахомова

МАҤНАЙГЫ УЧУУТАЛЫМ

Сылаас илиигинэн сиэтэн,

Сымнаҕастык-нарыннык үөрэн,

Киллэрбитиҥ эн барыбытын

Биир сырдык кылааска.

Үгүс сыл үөрэтэн-такайан,

Үрдүк чыпчаалы дабатан,

Билиигиттэн бэрсэриҥ,

Биһиэхэ кэпсиириҥ.

Харахпар субу баардык көстөр

Хаалбыт ол кэрэ кэмим,

Санаабар субу иһиллэр

Сахалыы сайаҕас куолаһыҥ.

Баҕарар этиҥ эн биһиэхэ

Эйэни, дьолу-соргуну,

Сүбэлиир этиҥ биһиэхэ

Сахалыы сиэри тутуһары.

Кэрэ холобургун эн

Кэнэҕэски ыччакка,

Үтүө сүбэһиккин эн

Үгүс дьоҥҥо-сэргэҕэ.

Санааҥ самныбатын,

Дьол-соргу аргыстастын,

Өссө да уһун сылларга

Үүнэр ыччаты үөрэт.

Таммахтар. Айар куттар алтыһыылара / Хомуйан оҥордулар Владимирова А.С., Птицына М.И. – Дьокуускай, 2016. – с.125

Владимир Орлов

УЧУУТАЛ КҮНҮНЭН, УЧУУТАЛ

Барыбыт олохпут хардыыта,

Төрүөхтэн кырдьыахха дылыта.

Тутуллар учуутал кыаҕыттан,

Оскуола кыһатынааһартан.

Хос ырыата

Баар буоллун өрүүтүн оскуола,

Баар буоллун өрүүтүн учуутал,

Уруйдуу тоһуйдун дьол суола,

Учуутал күнүнэн, учуутал!

Аахпат да, суоттаабат бэйэбит

Саҥаттан саҥаны билэрбит,

Күн ахсын үөрэнэ тиийэрбит,

Сайдыыны-үүнүүнү тиһэрбит.

Ол кэмтэн куорсуну анньынан,

Сөбүлүүр идэни таламмыт,

Дойдубут сайдыытын уһансан,

Арыллар чаҕылхай талааммыт.

Оскуола баараҕай өҥөтүн,

Сырдыкка угуйбут үтүөтүн,

Учуутал унньуктаах сыратын

Ыйааһын хараҕын уурбаккын.

Куличкина, М.П. УЧУУТАЛБАР : хоһоон// Күөрэй дуу, күөрэгэйим./ [Хомуйан оҥордо Л.С. Аргунова; аан тыл Р.И. Федоров, А.Н. Павлов-Дабыл]. – Дьокуускай : Сайдам, 2015.- с.206

Марфа Куличкина

УЧУУТАЛБАР

Учуутал диэн күндү тылынан

Саныырбын, таптыырбын барытын этэбин,

Олоххо сирдээбит үтүөҕэр махтанан

Баһыыба бастыҥын эйиэхэ этэбин.

Учуутал таарыйбыт тарбаҕын сылааһа

Хас биирдии тымырым устунан сүүрэрэ,

Эйэҕэс мичээрдээх хараҕын көрүүтэ

Сүрэхпэр, дууһабар дириҥник иҥэрэ.

Сир ийэ үрдүгэр эн улуу киһигин,

Сүрэҕиҥ сылааһын, баай дириҥ билиигин

Хас биирдии үөрэтэр оҕоҕор биэрэҕин,

Түҥэтэн, үллэрэн бүтэрбэт аптааххын.

Күн күбэй ийэбин таптыырым кэриэтэ

Мэлдьитин эн аатыҥ аргыстаах сылдьабын,

Улахан үтүөнү, улууну сиппэтим,

Ол эрэн эн ааккын күлүктүү хаампатым.

Учуутал дэтэртэн улахан үрдүк дьол

Суох эбээт атын дьол Ийэ сир үрдүгэр,

Учуутал баар буолан билиинэн баайданан

Көтөрбүт кый ыраах күөх халлаан кырсынан.

Ноговицына М. ВЕТЕРАН УЧУУТАЛ БУОЛЛУБУТ : хоһоон // Таммахтар. Саҥа сүүрээннэр / [Хомуйан оҥордулар уонна бэчээккэ бэлэмнээтилэр Владимирова А.С., Птицына М.И. ] – Дьокуускай : Көмүөл, 2011. с. 44

Марфа Ноговицына

ВЕТЕРАН УЧУУТАЛ БУОЛЛУБУТ

Орто дойдуга төрөөбүт киһи

Оскуолаҕа үөрэнэр аналлаах,

Оттон кинилэри үөрэтэр киһи

Дьоһуннаах учуутал буолуохтаах.

Учуутал буолан төрөөбөттөр

Учуутал буолар баҕалаахтар,

Учуутал идэтигэр уһуйуллан,

Учуутал идэтин баһылыыллар.

Эдэр, эрчимнээх эрдэххэ,

Сылайары аахсыбакка үлэлиирбит,

Үлэбит таһаарыылаах буоларыгар

Ис сүрэхтэн кыһалларбыт.

Отонноотоххо оҥоойук туоларыныы,

Олохпут, үлэбит уопута мунньуллар,

Силимнээтэххэ силикпит ситэринии

Ситиһии үөрүүлээх түмүгэ силигилиир.

Түмүгэ тута көстүбэт үлэбит,

Түүннэри үлэлиир түбүкпүт –

Үөрэппит-такайбыт оҕобут

Үтүөкэн үлэһит дэттэрбит.

Сыралаах үлэбит түмүгэ –

Үөрэппит оҕобут махтала,

Сыралаах үлэбит үөрүүтэ –

Үөрэтэр оҕобут таптала.

Ол курдук үөрүүлээх киһигин

Ветеран учуутал барахсан,

Ол иһин бу үрдүк ааккынан

Киэн туттар бырааптаах киһигин!

Сосина М. УЧУУТАЛГА: хоһоон // Таммахтар. Саҥа сүүрээннэр / [Хомуйан оҥордулар уонна бэчээккэ бэлэмнээтилэр Владимирова А.С., Птицына М.И. ] – Дьокуускай : Көмүөл, 2011. с. 68

Марфа Сосина

УЧУУТАЛГА

Учуутал – үөрэтэр,

Учуутал – такайар,

Учуутал – сырдатар,

Учуутал – угуйар.

Олоххо, үөрэххэ такайар,

Үлэҕэ, үрдүккэ уһуйар,

Билиигэ-көрүүгэ дайытар,

Киэҥ аартык суолларын арыйар.

Умнумаҥ учуутал үтүөтүн,

Убаастааҥ билиини биэрбитин,

Кэнэҕэс даҕаны кинини

Киэн тутта истиҥник ааттаарыҥ.

Сосина Г.УЧУУТАЛГА: хоһоон // Таммахтар. Саҥа сүүрээннэр / [Хомуйан оҥордулар уонна бэчээккэ бэлэмнээтилэр Владимирова А.С., Птицына М.И. ] – Дьокуускай : Көмүөл, 2011. с. 64

Галина Сосина

УЧУУТАЛГА

Үөрэхтэн-билииттэн,

Үтүмэн үөрүүттэн

Сарбыллан мунуохпун,

Суолбуттан туоруохпун,

Өйдөтөр, үөрэтэр,

Үрдүккэ көтүтэр

Үтүөлээх киһи баар

Өрүү мин аттыбар.

Үөрэппит-такайбыт

Учуутал убайбыт,

Эйигин таптыыбыт,

Эҕэрдэ ыытабыт.

Кэнэҕэс бу сири

Киэргэтэн симииргэ,

Үөрүүлээх күннэри

Үксэтэн үөрдэргэ.

Үтүөлээх күн дьоннор

Сыдьаайа сырдааннар,

Суолбутун ыйаннар

Суһумнуу турдуннар.

УЧУУТАЛГА: хоһоон // Сырдык иэйиим : [хоһооннор] / Иван Мигалкин. – Дьокуускай : Бичик, 2019. 16 с.

Иван Мигалкин

УЧУУТАЛГА

Сыллар туманныран көтөллөр,

Күн сардаҥа уотуттан уулланнар,

Биһигини үөрэппит учууталлар –

Эдэркээн бэйэлээх мөссүөннэр,

Улам сааһыран иһэллэр...

Олоххо олорон билбит

Билиигит сүмэтин талаҥҥыт,

Төлөннүрэр оҕотук сүрэхпитигэр

Кэрэҕэ тардыстар кутааны

Күөдьүппүт күндү учууталларбыт.

Бүгүн эһиги үөрэппит оҕолоргут:

Учуутал, инженер, быраас,

Кыайыылаах үлэһит ыанньыксыт,

Саарба, саһыл тутуурдаах булчут

Эн ааккын киэн тутта,

Махтана ааттыыллар.

Кистэлэҥ иэйиилэр / хомуйан оҥордулар : М.Н. Габышева, И.В. Яковлева. – Дьокуускай : ХИФУ издательскай дьиэтэ, 2017. 91 с.

Дьулуур Огонеров

МАХТАНАБЫН

Бүтэһик чуораан тыаһаата

Үтүөҕэ үөрэппит оскуолабар,

Учуутал доҕорбор бүгүн мин

Баһыыба бастыҥын этэбин!

Оччугуй кырачаан сылдьаммын

Үөрэх-билии аартыгар үктэммитим,

Сырдыкка-кэрэҕэ дьулуһан

Үөрэх сырдык суолун аспытым!

Ааҕарга суруйарга үөрэппитиҥ,

Үтүөҕэ кэрэҕэ угуйбутуҥ,

Убаастыыр улуукаан убайым,

Күндү киһим учууталым!

Билэҕит дуо эһиги

Ийэ тэҥэ киһини...

Билэҕит дуо эһиги

Үтүөкээн сүрэхтээх киһини...

Учуутал...

Иккис ийэ кэриэтэ

Сүрэхтиин дууһалыын биһиэхэ

Махтанабын бүгүн эһиэхэ,

Күндү убаастыыр дьоммутугар!

Андаҕайабын бүгүн мин

Ииппит үөрэппит улуу дьоммор

Үтүөҕэ үөрэппит үгэспин

Сайыннара туруоҕум инникитин,

Үрдүккэ дабайыаҕым, көтүөҕүм!

Күндү киһим учуутал

Ыра санаам оскуолата

Биһигиттэн эн бүгүн ыл

Итии-истиҥ махталбытын!

Click Me