"Саха тыла барахсан" хоһоон хонуута

Саха тылын этигэн кэрэтин, эриэккэһин-дьиктитин кылаан чыпчаала – поэзия тыла буоллаҕа.

Поэзия тыла диэн былыр-былыргыттан айар үлэ үөмэн тиийбэт үрдүк үктэлэ, таайыллыбат таабырына буолар. Хас талааннаах чулуу поэт баар да соччо араас үчүгэй хоһоон бииртэн биир тиһиллэн тахсан кэлэ турар.

Хоһоон баарын тухары саха тыла тыыннаах буолан, аҕыс салаалаах Аал Луук мас курдук айгыр-силик бэйэлэнэн, улуу олоҥхоһут курдук уон араас куолаһынан дуораһыйан, өссө да өр кэмҥэ симэлийбэккэ, сиэдэрэйдик силигилии туруоҕа

Уйбаан Бахсылыырап

“Ийэ тылым”

Тыл мүөтэ

Омукпун этэр.

Тыл сүмэтэ

Оҕону үөрэтэр!

Саҥарабын

Ийэм-аҕам тылынан,

Алтыһабын

Өбүгэм саҥатынан!

Төрөөбүт тылым

Ийэбинии күндү!

Сахалыы саҥам

Аҕабыныы сүдү!

Ийэ тылым

Хаһан да уостубатын,

Сахалыы саҥам

Өрүү сатараатын!

Уйбаан Бахсылыырап

“Төрөөбүт тылбынан саҥарабын”

Саҥа үйэ оҕотобун –

Компьютер оонньуурдаахпын,

Аныгы кэм киһитэбин –

Анааран элбэҕи билэбин.

Ол эрэн умнубаппын,

Омугум саха буоларын,

Төрөөбүт тылбынан саҥарабын,

Туойабын, ыллыыбын, үөрэбин.

Л. Афанасьев “Төрөөбүт тыл”

Төрөөбүт төрүт тылбыт

Ийэ мичээринии минньигэс,

Аҕа алгыһыныы амарах эбит.

Төрөөбүт төрүт тылбыт

Элиэнэ эҥээринии эриэккэс,

Алаас симэҕинии сиэдэрэй курдук.

Төрөөбүт төрүт тылбыт

Олоҥхо курдук алыбынан,

Тойук курдук кэрэтинэн

Умсугутар буолар эбит.

Мусьяна Сосина

«Мин тылым-мин күүһүм»

Төрөөбүт тылбынан

Ыраастык саҥарыам,

Урааҥхай омукпун

Уруйдаан айхаллыам.

Төрдүбүн, төрүппүн

Үөрэтэн билиэҕим,

Төрөөбүт дойдубун

Киэн тутта ааттыаҕым.

Мин тылым – мин күлүүһүм,

Сүүс үйэ үөрэҕэр!

Мин тылым – мин күүһүм

Мин көтөр кынатым!

Марфа Птицына

«Таптыыбын сахам тылын»

Таптыыбын сахам тылын,

Кини сайдам, сайаҕас уоҕун,

Сөҕөбүн сахам тылын,

Бараммат барҕа баайын.

Ааҕабын сахам тылын

Көмүс буукубаларынан.

Ыллыыбын сахам тылын

Хомоҕой хоһооннорбор,

Өйдүүбүн сахам тылын

Өркөн өйбүнэн.

Билиэхтээхпин сахам тылын

Күүһүн-уоҕун, сүмэтин,

Баҕарабын сахам тыла

Өлбөт-сүппэт үйэлэниэн!

Виктория Белолюбская

«Сахам тыла»

Таптыыбын төрөөбүт аналбын –

Сахам тылын барахсаны,

Туохха да атастаспаппын

Төрүт тылбын, төлкөбүн.

Таптаабытым сахам тылын

Улуу айымньылары ааҕаммын,

Билбитим ол кэмнэртэн

Сахам тылын амтанын.

Таптыаҕын сахабыт тылын

Ийэбит, аҕабыт кэриэтэ,

Харыстыаҕын өбүгэбит тылын

Үйэлэргэ туруулаһа

Алексей Иванов-Күндэ

«Төрөөбүт тыл»

Төрөөбүт

Төрүт тыл

Сөрүүн

Сүөгэй курдук

Сүрэҕи-быары

Сөрүүргэтэр,

Убаҕас отон

Уутун курдук

Улахан куйааска

Утаҕы аһарар,

Сырдьыгыныы көөнньүбүт

Сылгы кымыһын курдук

Тостор куйааска

Тоҕулу ханнарар…

Иитиллибит

Ийэ тылбыт

Иинэҕэс сири

Имэҥинэн-быйаҥынан

Ибиирэн биэрэр…

Саппа -

Садарах уотунан

Күтүр хараҥаны

Күлүмнэтэ сырдатар…

Ийэ тыл

Быстар-ойдор күҥҥэ

Быыһал-абырал буолар,

Өлөр-сүтэр күҥҥэ

Өрөһүлтэ буолар…

Семен Данилов

«Саха саҥата»

Эппэр ийэм үүтүн кытта

Иҥмит эбит, быһыыта,

Кустук өҥнөөх,

Кымыс сыттаах

Сахам мандаар саҥата.

Кини миигин

Таптыыр, ыллыыр

Тыыннаах, сырдык дууһалыыр,

Кини миигин

Кырыыр, алгыыр

Эрдээх хоһуун санаалыыр.

Кини миэнэ –

Барҕа баайым.

Өлбөт мэҥэм – мин дьолум.

Кини миэнэ –

Ыалдьар ыарыым,

Үлэм, күнүм – мин соргум.

Кэмниин тэҥҥэ,

Дьоммун кытта

Кэхтибэккэ сайдыахтын

Кустук өҥнөөх,

Кымыс сыттаах

Сахам аптаах саҥата

Семен Данилов

“Төрөөбүт тыл”

Чыычаахха чыычаах чуопчаарар тыла,

Сүүрүккэ – сүүрүк сипсийэр тыла,

Этиҥҥэ – этиҥ эрчимнээх тыла –

Илгэлээх истиҥ ийэ тыл буолар.

Оттон бу миэхэ ийэм биэрбит тыла

Олоҕум тыла,

Тапталым тыла –

Мин төрүт тылым, мин ийэ тылым

Саргылаах сахам

Саҥата буолар.

Өлбөт мэҥэ

Тылбыттан булабын

Ааспыт кэмнэр

Айыы санааларын,

Бүгүҥҥү күнүм көмүс түгэннэрин,

Кэлэр кэмнэр кэтит кэриҥнэрин.

Кининэн эрэ

Тыыннаах тапталым

Нарын саҥатын

Туойар кыахтаахпын,

Өлүөнэм үрүҥ түүнүн үчүгэйин,

Өлбөт өрөгөй бардам баҕатын.

Кининэн эрэ,

Кининэн эрэ

Кэпсиир кыахтаахпын, силигин ситэрэн,

Сэмэй сүрэх

Сип сибигинэйиитин,

Сээркээн сэһэн иһирэх иэйиитин,

Эр санаабыт төлөнүн, омунун,

Дьоһуннаах дьайыыбыт

Дуоспурунун.

Олох ханнык да ыар түгэнигэр

Ийэ тылгыттанабыралы булуоҥ,

Кини баай байҕалыгар тиксэҥҥин

Баай дууһаланыаҥ,

Өлбөт өйдөнүөҥ.

Эҥин эгэлгэ,

Кэрэтик иһиллэр

Үгүстэр, үгүстэр дархан тыллар.

Тыллар бары туспа кэрэлээхтэр,

Бары туспа

Уран ойуулаахтар.

Оо, ол эрээри дууһаҥ түгэҕэр,

Эн бар дьонуҥ санаатын саталыыр,

Ийэ эрэ

Тылгынан этиллэр

Итии иэйиилэр

Сөҥҥө сыталлар.

Ол иһин Дьылҕа

Киһиэхэ анаан

Биэрбит эбит

Ийэ тыл алыбын.

Нууччаҕа – нуучча номоҕон тылын,

Сахаҕа – саха сайаҕас тылын.

Кэс тыл

Алааскар эн мас үүннэрэн хааллардаххына –

Хас саас аайы сэбирдэх буолан тыллыаҥ,

Күнүҥ сирин таптаан ыллаабыт буоллаххына –

Күн аайы, күнү кытта эн тиллиэҥ.

Ийэ дойдугар тугу, ханныгы дьайаргынан –

Кырыыска да туруоҥ, ырыаҕа да ылланыаҥ,

Төрөөбүт төрүт тылгын төһө таптыыргынан

Ой дуораана буолан өлбөт үйэлэниэҥ.

Өбүгэлэргин кэриэстээбит эбит буоллаххына –

Кэлэр кэнчээри ыччаккар кэрэтик ахтыллыаҥ,

Бар дьонуҥ туһугар олорбут эбит буоллаххына –

Бар дьонуҥ кэхтибэт кэс тылыгар дуораһыйыаҥ.

Алааскар эн мас үүннэрэн хааллардаххына –

Хас саас аайы сэбирдэх буолан тыллыаҥ,

Күнүҥ сирин таптаан ыллаабыт буоллаххына –

Күн аайы, күнү кытта эн тиллиэн

Василий Сивцев «Ийэ тыл»

Ийэ тыллаах буоламмын

Истиҥ дьоннуун бииргэбин,

Иирбэ-таарба санаабын

Иһиллэрдик этэбин.

Ийэ тыллаах буоламмын

Иһирэхтик саныыбын,

Илгэ быйаҥ алааһын,

Иитэр сүөһүм сылааһын.

Ийэ тыллаах буоламмын

Иллээх, биллэр омукпун,

Хомус тылын тардаммын

Холбуур, түмэр хотойбун.

Ийэ тыллаах буоламмын

Илбис күүһүн өһүлэн,

Чэгиэн санаа эбиллэн

Чэпчээбиттии туойабын.

Ийэ тыллаах буоламмын

Иэйэр олоҥхолоохпун,

Иһиллиир халлааннаахпын,

Ис киирбэх олохтоохпун.

Ийэ тыллаах буоламмын

Аал уоттуун кэпсэтэбин,

Аймах дьоммун буламмын

Аан дойдулуун мин тэҥмин.

Ийэ тыллаах буоламмын

Иһэр ыраас уулаахпын,

Илинтэн күн тахсыытын

Инникилээн алгыыбын.

Ийэ тыллаах буоламмын

Ийэ сирбин таптыыбын,

Түүн халлаан сулустарын

Түһээн мин уктубаппын.

Сулуска ымсыыраммын

Суугунуу тыыммаппын –

Ийэ тыллаах буоламмын

Итэҕэс санаммаппын.

Иван Гоголев «Саха тылынан»

Төрөөбүппэр аал уот үөрэн

Тигинэччи умайбыта,

Аастыйбыт астаах эбэм

Ботугураан алҕаабыта

Аптаах саха тылынан.

Ийэм куобах суорҕанынан

Дьыбар киэһэ суулуу-суулуу,

Кынаттаах ат туһунан

Ыллыыр этэ оргууй-оргууй

Намыын саха тылынан.

Оҕуурдаан туппатаҕым

Уон сэттэбэр ол аты,

Биир чох хара харахтааҕы

Мин дьолум диэн ааттаабытым

Сылаас саха тылынан.

Көҥүл кыраай күөрэгэйэ

«Ыллыах!» диэн ыҥырбыта,

Хомус курдук, дьиэрэһийэн

Мин сүрэҕим хардарбыта

Уоттаах саха тылынан.

Бар дьонуом, хаһан эмэ

Сырдык, санньыар күҥҥэ арыт

Мин элэккэй, мин сэмэй

Ааппын ахтан аһараарыҥ

Таптыыр сахам тылынан.

Андрей Кривошапкин

«Төрөөбүт тыл»

Төрөөбүт тыл сылаас тыына

Илгийэр төлөннөөх түөспэр,

Эҥсилгэнэ, киэҥ далаана

Сүрэхпинэн киирэн иэйэр.

Төрөөбүт тылым ырааһа

Ийэм дууһатын санатар,

Төрөөбүт тылым баара

Миэхэ өрүү күүһү угар.

Төрөөбүт тылбын өрө тутан

Туохтан даҕаны толлубаппын,

Үлэ үөһүгэр үйэ тыалынан

Сирдэтинэн ыллыыбын.

Төрөөбүт тыл күүһүнэн

Бэйэ-бэйэни өйөһүөххэ,

Истиҥ эйэнэн, илинэн

Инники баран иһиэххэ.

Төрүт тылы үөрэтэбит –

Өбүгэни кэриэстиибит.

Ыччат үүнүө тылын билэн –

Норуот бүттүүн кэскилэ.

Сайаҕас саха тылынан

Сайдар улуу сыдьаайынан

Хотугу сиргэ, норуоттарга

Абыраллаах буолуо5а…

Туругур кэлэр кэмҥэ,

Өлбөт-сүппэт төрүт тылым,

Симэлийэн сүтүмэ,

Тулуй аан дойду дьалхаанын!

В.В.Скрябин – Идэлги

«Тыл – омук сирэйэ»

«Тылы үөрэппэт,

Билэ-көрө сатаабат

Ончу алҕаһаабат,

Олоҕун хараҕалаабат, - »

Дии турааччылар –

Алҕаһы дириҥэтээччилэр,

Өйбүтүн бутуйааччылар,

Хаалыыга тэбээччилэр…

Тылбыт мөлтөөтөҕүнэ,

Норуот сирэйэ өлбөөдүйэр.

Тылбыт умнулунна5ына,

Норуот сүтэр, симэлийэр.

Саргылаах саха омук,

Төрөөбүт тылгын харыстас!

Сайдыахтаах саха омук,

Үүнүөхтээх тылгын үөрэтис!

Тыл – омук сирэйэ,

Тыл – омук сайдыыта.

Бүгүҥҥүтэ, сарсыҥҥыта,

Кэскилэ, саргыта.

В.И. Босиков - Василий Босяк

Эдэр киһи, умнума,

Ийэҥ-аҕаҥ эйиэхэ

Биэрбит барҕа баайдара –

Олус уран тыллара.

Эмиий үүтүн сылааһа,

Истиҥ таптал сылааһа

Иҥмит буолан ийэ тыл

Өлбөт-сүппэт тыыннаах тыл.

Ийэ тылгын баһылаан

Талбыккынан салайыаҥ,

Үөрүү-сайдыы суолунан

Эрэллээхтик айанныаҥ

Олоҥхоттон силис тарпыт

Ийэ тылгын эн таптаа.

Өбүгэлэр кыымы сахпыт

Кутааларын уһун тыыннаа.

.И. Босиков - Василий Босяк

“Мин күүстээхпин ийэ тылбынан”

Мин күүстээхпин ийэ тылбынан –

Барыны кыайар алыбынан,

Хагдарыйбыт маһы илгэнэн

Ибиирэн көҕөрдөр илбиһинэн.

Төрөөбүт төрүт тылым –

Мин сытыы кылыһым.

Ханнык да хабыр күүстүүн

Хапсарга бэлэммин күнүст-түүн.

Күн туллар, күһэҥэ быстар

Күчүмэҕэй да кэмигэр

Ийэ тылым уостубат уоҕа,

Билэбин, күүс-көмө буолуоҕа.

Төрөөбүт төрүт тылым –

Мин быстыбат быйаҥым,

Кэлэр кэнчээри ыччаппар

Кэриэспин ыһар кырыһым.

Мин күүстээхпин ийэ тылбынан!

Аалы көтөҕөр алгыспынан,

Өбүгэлэртэнсилис тардынан

Тыыннаах кэлбит үгэспинэн!

Рафаэль Баҕатаайыскай

“Ийэ тылбар”

Тымныыга – итии чэй курдук,

Куйааска – муустаах уу курдук,

Этим бары сааһынан

Иэнигитэн, дьаралытан –

Иҥэн киирэр Эн курдук тылы

Истэ иликпин, Ийэ тылым!

Эдэрдэргэ – таптал курдук,

Эмэннэргэ – сиэн оҕо курдук,

Сүрэхийим ортотунан

Сүрдээх чэгиэн тыыныынан –

Сайа охсор Эн курдук тылы

Билэ иликпин, Ийэ тылым!

Муунтуйарбар – кэргэн курдук –

Мунчаарбыппын аһарар,

Санньыйарбар – оҕом курдук –

Санааргыырбын дьайҕардар –

Эн курдук күүстээх тылы

Көрсүбэтим, Ийэ тылым!

Норуот норуот аатырыыта,

Норуот өлбөт дьылҕата –

Кини тыла буолбута...

Ону ким да умнубатар...-

Эн курдук уран тылы

Умнар аньыы, Ийэ тылым!

Эн үөрэтэн, атын омук

Ийэ тылын ытыктаатым.

Олохпор улуу омук

Олугуттан туораабатым,-

Атын тылга доҕор тылы

Эйиэхэ буллум, Ийэ тылым!

Куул харчы, көмүс, албан аат,

Кулгаахпар төһө да тыаһааҥ,-

Ийэ тылы ытыктаабат

Иэдээнтэн эрэ быыһааҥ! –

Мин дьоллоохпун маннык тылы

Таптыырбыттан, Ийэ тылым!

Эбэм тэҥэ кэриэс тыллыын,

Эһэм тэҥэ удьуор тыллыын,

Ийэ буорбар дьүөрэ тыллыын,

Ийэ алаас тыына тыллыын –

Сир бары кэрэтин муспут тыллыын

Тыыннаах буолуом, Ийэ тылым!

Баал Хабырыыс “Тыл”

Тыл арыт өһөскүн,

Ыарахаҥҥын, сөҥҥүн,

Тааскын, симилиэскин,

Укулаат тимиргин.

Тыл арыт кытаанаххын,

Тааһы быһар алмааскын,

Хатарыылаах ыстаалгын,

Килэккэй киил маскын.

Тыл арыт чэпчэкигин,

Дэлэгэйгин, элэккэйгин,

Санаа хоту салаллаҕын,

Үөрэ-дьүөрэ кутуллаҕын.

Тыл арыт кынчаалгын,

Арыт тапталгын,

Арыт хомолтоҕун,

Арыт үрдүк дьолгун

Өстөөхпөр буол кынчаал,

Ийэ дойдубар – таптал.

Куһаҕаҥҥа – хомолто,

Үчүгэйгэ – үрдүк дьол!

Иван Мигалкин

“Сахам тыла барахсан”

Оҕо сааспыттан

Олус да

Истиҥник ылыммыт

Ийэлээх аҕам

Иһирэх саҥалара –

Эн буолаҕын,

сахам тыла барахсан.

Эбэлээх эһэм

Эйэҕэс санааларын

Этэллэрэ –

Эриэккэс сахам тылынан.

Сарсыарда тахсар

Сэргэх күннүү

Сылаастык,

Сырдыктык

кутуллара дууһабар

сахам тыла барахсан...

Самаан сайын

Сайаҕас сыһыанынан,

Түптэтин буруотун

Уратылаах ахтылҕанынан

Эппэр-хааммар

Иҥэн сылдьар

Сахам тыла барахсан.

Моисей Ефимов “Саха саҥата”

Урукку дьыллар улаҕаларыттан мин кэллим

Унньуктаах уһун суолу тэлэммин.

Түҥ былыргы өбүгэлэрим төрүт үгэстэрин

Сүпсүктээх ол айаммар сүтэрэн кэбиспэтим.

Ол ону барытын сүрэхпэр-быарбар,

Эппэр-хааммар иҥэринэн аҕаллым.

Ынырык күүстэр төһө да ылгыы сатааталлар,

Ымыы оҥостоммун, син тыыннаах хааллардым.

Уодаһыннаах сүүрбэһис үйэни уҥуордаан

Утары ууннум сүүрбэ биирис үйэҕэ.

Эрэниҥ, түһүөҕэ саҥалыы саргыланан

Саха сахалыы сайдыытын түөрэҕэ.

Моисей Ефимов “Тыл күүһэ”

Тыл күүһэ тиллэр кэмэ-кэрдиитэ

Ситтэ, силигилии үүннэ.

Саха киһитээ, ахсым атыҥ кэриэтэ

Саҥарар саҥаҕын үүнээ-тэһииннээ.

Тылгын уолҕамчытык туттан бардаххына,

Тыынар тыыннааххын тылбыйан барыа,

Айгыр-силик айылҕаҕын аймыыр, алдьатар

Аанай-туонай алдьархайы тардыа.

Үрдүк айыылар сөҕүрүйбэт тыыннарын

Иччи оҥостон иҥэриммит тыллар

Ис кистэлэҥнэрин, тааллыбат таабырыннарын

Арчылыыр алгыстар илдьэ сылдьаллар.

Алгыһынан ыраастыыллар аньыыны-хараны,

Алгыска илэ көстөр тыл алыба.

Тыл-Таҥара! Бу Сири, Халлааны,

Туох баары барытын Тыл айбыта.

Ол иһин этэллэр: “Аан маҥнай Тыл баара”,

Тыл – сайдыы, барҕарыы тутаах күлүүһэ.

Ханнык да омук дьылҕатын быһаарар

Кинип тылын баайа, кини тылын күүһэ.

Билэбин ийэ тылым илбиһэ, бэл диэтэр,

Хагдарыйбыт да маһы хаттаан көҕөрдөрүн.

Тылыгар көрөбүн саха ууһуур-тэнийэр,

Үйэлэргэ баар буолар өлбөт өрөгөйүн.

Семен Руфов “Ийэ тылбар”

Күөн туттабын сахабынан –

Түҥ былыргы саҥабынан:

Субу айан кылбаҥнатар,

Дьиҥнээх саха эрэ өйдүүр –

Сыллаҥнатар-быллаҥнатар,

Накыҥнатар-такыҥнатар,

Үүт-үкчү өҥнүүр-дьүһүннүүр

Үтүөкэн ийэ тылбынан!

Күөн туттабын сахабынан –

Түҥ былыргы саҥабынан:

Дэмин ыллара охсубат

Дэгэттэрдээх, дорҕооннордоох,

Мээнэ симсэн хоһуласпат,

Наарынан түмсэр, хатыспат,

Уһуур-кэҥиир дорҕооннордоох,

Улуукан ийэ тылбынан!

Күөн туттабын сахабынан –

Түҥ былыргы саҥабынан:

Устар ууну сомоҕолуур,

Кумахтан өтүүнү хатар,

Уустаан-ураннаан куолулуур,

Бэргэнник сиилиир-хоһулуур,

Арахпат гына аат быһар

Алыптаах ийэ тылбынан!

Күөн туттабын сахабынан –

Түҥ былыргы саҥабынан:

Олоҥхолоон доллоһутар,

Кылыһахтаан дьириһитэр,

Хайҕаан сүрэҕи уматар,

Алҕаан халлааны ардатар,

Кыраан өһүн-сааһын ситэр

Кылааннаах ийэ тылбынан!

Степан Дадаскинов

“Төрөөбүт тылбар андаҕар”

Сайаҕас, сырдык санааларбын,

Сайдам-ыллам ырыаларбын,

Ыраах ыҥырар ыраларбын,

Ыраас иэйиим уһуктарын

Эйигинэн этиэм диэммин,

Эйигинэн кэпсиэм диэммин

Төбөбүн нөрүтэн андаҕайабын,

Төрөөбүт тылым!

Киһини кэлэтиэх, хомотуох,

Киһи кутун-сүрүн тоһутуох

Тосту, бардам тыллары,

Толоос, мөкү санаалары

Эйигинэн үөтүмүүм диэммин,

Эйигинэн үөтүмүүм диэммин

Төбөбүн нөрүтэн андаҕайабын,

Төрөөбүт тылым!

Эйиэхэ баар эбэм ырыата,

Эйиэхэ баар эһэм алгыһа,

Эйиэхэ баар аҕкам үөрүүтэ,

Эйиэхэ баар ийэм иэйиитэ!

Ону мин харыстыам диэммин,

Төбөбүн нөрүтэн андаҕайабын,

Төрөөбүт тылым!

Улуу тыллардыын уруурҕаһан,

Уйгулана байан-тайан,

Уос иһиттэн эн устуоҕуҥ,

Уһун үйэлэргэ туругуруоҕуҥ!

Ону мин итэҕэйэбин диэммин,

Ону мин эрэнэбин диэммин

Төбөбүн нөрүтэн андаҕайабын,

Төрөөбүт тылым!

Аполлон Апросимов

“Тыллар – дьон курдуктар”

Тыллар – дьон курдуктар,

Тыллар тыыннаах курдуктар:

Тымыр хааныныы сылаастар,

Тымныы уутунуу тымныылар.

Тыллар – дьон курдуктар,

Тыллар тыынар курдуктар:

Сыттаахтар-сымардаахтар,

Сорохторо, бэл, амтаннаахтар.

Тыллар – дьон курдуктар,

Тыллар ыаллар курдуктар:

Туһааннара – күн ийэлэр,

Аҕалара кэпсиирэлэр.

Онтон атыттара оҕолор:

Илин-кэлин турбуттар,

Оҥой-соҥой көрбүттэр,

Иилэҕэс курдук ыйаммыттар.

Тыллар – дьон курдуктар,

Өлүктүйэн да бараллар,

Тыллар – өлөр дьылҕалаахтар,

“Өлөн хаалтар” да бааллар.

Тыллар – дьон курдуктар:

Тыллар сайдар кэскиллээхтэр,

Тыһыынчанан сүрэхтэри

Тыынныыр-дьоллуур аналлаахтар.

И.М. Сосин “Тапталым тыллара”

(Хоһоонтон быһа тардыы)

Ааным боруогун атыллаан,

Тэлгэһэбэр тахсыахпыттан,

Көстөр саҕаҕы одуулаан,

Сири эргитэ саныахпыттан

Киллэм кэтит хонууларым,

Кэҥкил кэтэх тыаларым

Тапталым тыллара буолтара.

Сайылыгым хонуутугар

Оҕолордуун сырсыһан,

Талба талыы кырдалыгар

Таалалаабыт сааспыттан

Улааппыт чараҥ бөһүөлэгим,

Тула тыыннаах айылҕам

Тапталым тыла буолтара.

Күн ийэм тобугар сыстан,

Остуоруйа сэһэнин

Олустук сэҥээрэн, таптаан

Истибит кэрэ кэммиттэн

Норуот сырдыкка дьулуура –

Ньургун Боотур бухатыыра

Тапталым тыллара буолтара.

Анна Маркова “Төрөөбүт тыл”

Мин сүгүрүйэбин

Төрөөбүт тылбар,

Кини хомуһуннаах

Илбиһигэр.

Мин таптыыбын

Төрөөбүт тылбын,

Иитиэхтээн аҕалбыт

Аалыгар.

Мин саҥарабын

Төрөөбүт тылбынан,

Ол онтон үөрэбин

Сүргэбин көтөҕөн.

Светлана Иванова-Намыына

“Таптыыбын төрөөбүт тылбын”

Таптыыбын төрөөбүт төрүт тылбын

Түөрэҕим түспүт дойдубар холооммун,

Сахалыы саҥарар төлкөлөөх саҥабар,

Сүрэҕим сылааһын иҥэрэн сылдьабын.

Саймаархай саҥалаах сахам тылын

Дьүөрэлии Сиккиэр тыал сипсиэригэр,

Саһарҕа сандаара тахсарыгар.

Холуубун

Нарын-намчы ньургуһуммар,

Чээлэй күөх мутукчам

Дыргыл сытыгар.

Холуубун

Сайыҥҥы сыралҕан куйаас күннэрбэр,

Күүгэннирэ оонньуур,

Утаҕы ханнарар

Толору кымыстаах чорооммор.

Холуубун

Этиҥнээх курулас ардахпар,

Дьөһөгөй оҕотун туйаҕын тыаһыгар.

Холуубун

Дьэдьэн сыттаах оҕо сааһым ойууругар,

Сибэккинэн симэммит алаастарбар.

Холуубун

Хотугу сулус суһумар,

Дьүкээбилин үҥкүүтүгэр.

Холуубун

Хомоҕой хоһооҥҥо хоһуллар

Таптал ыраас иэйиитигэр.

Холуубун

Көмүлүөк оһохпут аал уотугар,

Ийэм сылааһынан илгийэр илиитигэр.

Холуубун

Сөрүүкэтэ сипсиэрэр

Хатыҥнаах чараҥнарбар,

Оһуокай дьиэрэйэр

Алгыстаах тойугар.

Ийэ тылбыт сайдарыгар,

Ийэ сирбит тупсарыгар,

Ийэлии тапталы иҥэриэх

Ийэлии сыһыаны олохтуох.

Петр Васильев “Мин баайым – саха тыла”

Мин төрүт сахам тыла,

Дэгэттээх, дьээбэлээх, суолталаах.

Арыт нүһэр, сүгэ-балта,

Ыар тыйыс тыыннаах...

Ох курдук дьөлө көтөр,

Охсуллубут оттуу охторор,

Иинэр-хатар, суох гынар,

Дьулаан күүһү аҕалар.

Кэрэни хоһуйар, алгыһы этэр,

Куурбут маһы көҕөрдөр,

Сытар ыарыһаҕы туруорар

Алыптаах дьикти тыл.

Сатаан туттуҥ, тылы баһылааҥ,

Үтүөнү-сырдыгы түстээҥ,

Сиргэ тапталы, дьолу алҕааҥ

Сахам тылын ытыктааҥ!

Хабырыыс Ондороос “Тыл”

Тыл баар эбитэ үһү

Тыллыы саҕыллар кэмигэр,

Тыл тыыннаах хаалыа үһү

Тылбыллыы да үйэтигэр...

Тыаллаах күнү чуумпурда

Тылтан уһаараллара үһү

Тылбаас үрүйэтигэр ордуулаах

Тыл ууһа өбүгэлэрим.

Олоҥхо аайы санаатын,

Олоххо туһалаах алгыһы,

Ойуун иччилээх тойугун,

Оонньуулаах чабырҕах өһүн.

Күрүлгэнтэн ордук күүстээҕи,

Чаҕылҕантан ордук түргэни,

Сарыалтан ордук кэрэни,

Очуостан ордук бөҕөнү...

Тыыннаах тылы

Тыалтан, тыалтан, тымныыттан

Араҥаччылаан, бүөбэйдээн –

Айыы сыдьаайынан арчылаан,

Кырыыс кыырпаҕынан кырыылаан,

Ураты эйгэни уһаараллара үһү

Урааҥхай саханы тэһиинниир

Урукку Сээркээн сэһэн эһэлэрим...

Тыл баара эбитэ үһү

Тыллыы саҕыллар кэмигэр,

Тыас-уус дуораһыйыан,

Тыҥ хатыан да иннигэр...

Олимпиада Спиридонова

“Сахалыы саҥарар буоламмын”

Сахалыы саҥарар буоламмын,

Удьуорбун утумнаан кэлбиппин.

Оһуохай номоҕон тылларын

Ис куппар иҥэрбит эбиппин.

Сахалыы кэпсэтэр буоламмын,

Сир дьолун ыймахтаан ылабын

Күннэтэ алтыһар атастыын

Өбүгэм тылынан саатыыбын.

Сахалыы суруйар буоламмын,

Оһуордаах тылынан иэйэбин.

Илгэлээх төрүт төлкөбүнэн

Алгыстаах ырыаны ыллыыбын.

Сахалыы мандардаах тылбынан

Кылыһах ырыатын тиһэбин.

Эбээм тойугун ырыатынан,

Эһиэкэй үҥкүүтүн дьиэрэттим.

Эҕэрдэ мин сахам дьонугар,

Арчылыыр алгыстаах аймахпар.

Төрөөбүт төрүт тыл сүмэтин

Сүрэҕэр илдьэ кэлбитигэр.

Өрүү махтанабын дьылҕабар,

Сахалыы Ийэ айылгыбар.

Таптыаҕыҥ уус-уран тылбытын,

Харыстыаҕыҥ барҕа баайбытын.

Люция Нестерова “Саха тыла”

Норуотум өркөн өйүн мөккүөнүн өрөгөйө,

Күүрүүлээх санаатын сылааһын сыралҕана,

Сахам тылын бараммат барҕа баайынан

Сүүһүнэн сылларга сырдыы сыдьаайар.

Норуотум үтүөҕэ тардыһар сүрэҕин баҕата,

Улууканнаах охсуһуу уотугар уһаарыллан,

Силлиэлээх уот буур5аны кынаттанан.

Өспөт төлөнүнэн кутаалана умайар.

Сахам тылын самныбат сүдү күүһэ –

Норуотум олоххо умсулҕаннаах тапталынан

Күннээҕэр сырдыктык, көмүстээҕэр ыраастык

Уҕараабат уотунан күлүмнүү дьиримниир.

Өлүөнэ эбэм уостубат уйгулаах уутунуу

Сүрэҕи-быары минньигэстик сылаанньыта угуттуур,

Төрөөбүт дойду сөлөгөй салгынынан,

Тыынар тыыммытын биһиктээн араҥаччылыыр

Өлбөт мэҥэ уута – өрөгөйдөөх сахам тыла.

Норуотум өркөн өйүн мөккүөнүн өрөгөйө,

Норуотум үтүөҕэ тардыһар сүрэҕин баҕата,

Норуотум олоххо умсул5аннаах таптала,

Кэхтибэт килбиэннээх кэрэ кэскилэ –

Күн ийэ сахам тыла!

Клара Васильева “Саха саҥата”

Эн, доҕоор, саха буолан,

Уйулҕаны уһугуннарар,

Ахтылҕаны намыратар

Айыы намыһын тыллааххын.

Ааспыт үтүөтүн аахсар,

Кэлэр кэскили анаарар,

Саргы тардар алып-талба

Сахалыы уус саналааххын.

Хаһыҥнаабат, хагдарыйбат,

Хаппат-куурбат, кураҥхарбат

Туллаҥнаабат туура тылы

Туттар толору кыахтааххын.

Сыллар нөҥүө курдат ааһар,

Сардаҥаны сайа дьайар

Сандама сулус тыллары

Саҕар айыы санаалааххын.

Куту-сүрү кууһар тылы,

Сүрэхтэри аһар тылы,

Иэйии буолан иҥэр тылы

Ис дууһа5ын аһан саҥар.

Оччоҕо дьоҥҥо туһалыан,

Оччоҕо дьолу уһатыан,

Сахалыы байым олохтонуоҥ

Сахалыы уһун тыыннаныаҥ.

Ирина Омукова – Күндүлүүнэ

“Мин тылларым”

Алыптаах тылларым – холууптар

Көҥүлгэ эйээрэ көтөллөр,

Эйэлиин сиэттиһэн үөрэллэр,

Сайаҕас санааттан сырдыыллар.

Чаҕылхай күммүттэн ылаллар

Сып-сылаас мичээри оймооннор,

Күлүмнэс утахха сууналлар,

Ол онтон симэнэ тупсаллар.

Сүрэхтэн сүрэххэ тиийээри

Эрэллээх тапталы этээри,

Дьоннорун ыксары кууһаары,

Үйэҕэ кэрэни туойаары.

Муораҕа усталлар тылларым

Хараабыл кэриэтэ сандааран,

Бу сиргэ үтүөнү тарҕатан

Баар дьолу бэрсиэҕи баҕаран.

Мин тылым-кырыымпа, лыҥкынаа,

Мин тылым-хомуһум, дьүрүһүй.

Мин тылым-хоһоонум, ыллаарыый,

Мин тылым-чыычааҕым, чугдаарыый!