Попова Марфа Прокопьевна - Мусьяна Сосина оҕолорго хоһоонноро

Иһинээҕитэ

Кырачааннарга күһүңңү хоһооннор - 4

Күһүн - 4

Оҕуруот оҕолор - 5

Күһүңңү сэбирдэхтэр - 5

Көмүс күһүн үлэтэ - 5

Дьыссааппын таптыыбын - 6

Дьыссааппар - 6

Чэгиэн – чэбдик буолуохха - 6

Эрэллээх саппыкым - 7

Саһылчаан - 7

Тииңчээн - 7

Мин атым - 8

Лыахчаан кыргыттар - 8

Таракаанчык - 8

Куоска - 9

Мин ытым - 9

Остуоруйа кистэлэңэ - 9

Мин массыынам - 10

Баспытааталга - 10

Уоруйпах кутуйах - 10

Күнү кытта оонньуубун - 11

Сымыйаччы оҕо - 11

Сэттэ өңнөөх кустук - 11

Чыычый - 12

Дойдубун көмүскүөм - 12

Ийэ – эйэ - 12

Киһи айылҕа оҕото - 13

Таптыыбын төрөөбүт дойдубун - 13

Мин тылым – мин күүһүм - 13

Төрөөбүт дойдум - 14

Сылаастык таңнабын - 14

«Сардаана» таңаһа - 14

Кыһын уратыта - 15

Кэрэ хаар - 15

Кыһыңңы оонньуулар - 15

Хаар киһи - 16

Саңа дьылга үөрэниэм - 16

Маңнайгы хаар - 16

Кырачааннарга саңа дьыллааҕы хоһооннор - 17

Саңа дьылы күүтэбин - 18

Саңа дьыл - 18

Тымныы эһээ оҕонньор - 18

Хаарчаана - 19

Саңа дьыл хоһооно - 19

Тыа кыыллара - 19

Хаар кэрэтэ - 20

Муңхаҕа - 21

Саас - 21

Сааскы хаар тойуга -21

Ньургуһун - 22

Дьэрэкээн ньургуһуннар - 22

Ньургу, Ньургу, Ньургуһуннар - 23

Таммахтар - 23

Армияҕа барыахпыт - 24

Летчик буолуоҕум - 24

Мин саллаат сиэнэбин - 24

Мин саллаат сиэнэбин - 25

Герой Ф.К Поповка - 26

Саһарбыт хаартыскалар - 27

Суолдьут сулус эһээбит - 27

Бэтэрээннэр - 27

Герой Сүөдэр музея. - 28

Герой оҕо сааһа-28

Аҕалар күннэригэр уолаттарга-29

Аҕабынаан түһүлгэҕэ - 29

Ийэ, Аҕа күнүнэн - 29

Мин эбээм - 30

Мин аныгы эбээм - 30

Ийэ күнүгэр кырачааннарга - 31

Ийэ буолан оонньуубун - 31

Ийэлэргэ хоһооннор - 32

Иэйбинээн ыһыахха - 33

Кулун тутар 8 күнэ - 33

Ньээм – ньээм - 34

Дьөлүһүөн сибэккитэ - 34

Баҕа батаһа - 34

Уулаах отон - 34

Сайыны таптыыбын - 34

Үөрэхтээх үлэһит буолуохха - 35

Выпускной - 36

Аҕыс аһаҕас дорҕооннор - 38

Дорҕооннор - 39

Идэһэ темалаах хоһооннор - 40

Олоңхо тематыгар үлэлэр - 41

Олоңхоһут оҕо - 41

Олоңхоҕо анаммыт тойук - 42

Олоңхо – саха тыынын төрдө - 42

Оҕолор оһуохайдара – 44

Кырачааннарга күһүңңү хоһооннор

Күһүнү таптыыбын,

Күһүнү күүтэбин.

Дыссаакка барарбын,

Элбэхтэ оонньуурбун.

***

Көмүс күһүн күлбүтэ,

Сэбирдэҕи көтүтэ.

Ардахтары түһэрэ,

Чалбахтары элбэтэ.

***

Саппыкыны кэтэммит,

Чалбахтан куттамаппыт.

Сүүрүктэргэ күн уотун.

Эккирэтэ оонньуубут.

***

Ылыаҕым зонтикпын

Таһырдьа тахсарбар.

Ийэбин кытары

Күүлэйдии барарбар.

***

Тоҕо күһүн сэбирдэхтэр,

Тыалы кытта сырсаллар.

Уонна көбүөр кэриэтэ

Суолга оһуор тиһэллэр.

Күһүн

Күһүн буолан дьыссаакка,

Үөрэ – көтө кэллибит.

Оҕолордуун көрсөммүт,

Оонньоон өрө көттүбүт.

Күһүн күндү бэлэҕин

Оҕуруокка буллубут.

Халың тыаны кэрийэн

Отоннооммут үөрдүбүт.

Көмүс күһүн күнүгэр

Ырыа – хоһоон эттибит.

Күрэхтэһэн ыллыбыт,

Выставка тэрийдибит.

Оҕуруот оҕолор

Оҕуруот оҕолоро,

Буор анныгар саһаллар.

Сүбүөкүлэ кыргыттар,

Моркуоп мэник уолаттар,

Аймахтыы хортуопуйдар,

Эрэдиискэ дьүөгэлэр.

Отторо көҕөрөннөр,

Бэйэлэрэ көстүбэттэр.

Кылгас сайын иһигэр

Күһүңңүгэ ситэллэр.

Күһүңңү сэбирдэхтэр

Тыалы кытта элиэтии

Сэбирдэхтэр көтөллөр,

Ыллык суолу бэлиэтии

Көбүөр тиһэ түһэллэр.

Үрэх устун устаннар.

Умсаахтаана оонньууллар.

Сахам сирин бүтүннүү,

Көмүс дуйга суулууллар.

Көмүс күһүн кэлбитин

Бэлиэтииллэр кинилэр.

Үөрэх дьыла үүммүтүн

Үөрэ көтө кэпсииллэр.

Көмүс күһүн үлэтэ

Көмүс күһүн бэлиэтэ

Үтүө үлэ түмүгэ,

Саха куттаах барыта

Кэтэһэр бириэмэтэ.

Оҕуруоттан үүнүүнү

Хаһааналлар ийэлэр,

От үлэтин түмүктээн

Астыналлар аҕалар.

Оҕолор барытыгар

Кыттыһа хаамсаллар,

Дьиэ кэргэн үлэтигэр

Кыра саастан сыысталлар.

Дьыссааппын таптыыбын

Мин дьыссааппын таптыыбын-

Үөрэ – көтө кэлэбин.

Мин дьыссаатым сып – сылаас,

Мин дьыссаатым ып-ыраас.

Манна бааллар доҕотторум.

Бииргэ оонньуур оҕолорум.

Мэник – тэник уолаттар,

Сыты тыллаах кыргыттар.

Өссө бааллар оонньуурдар:

Массыыналар, куукулалар.

Эңин араас кубиктар,

Эрэһиинэ мээчиктэр.

Мин дьыссааппын таптыыбын-

Өрүү үөрэ кэлэбин.

Ааны аһан киирдэрбин:

«Үтүө күнүнэн!» диибин.

Дьыссааппар

Мин дьыссааппын таптыыбын

Хоһоон, ырыа үөрэтэбин

Күнүһүн утуйабын,-

Ол иһин улаатабын.

Уруһуйдуу үөрэнэбин,

Пластелин мэһийэбин,

Ахсаан дорҕоон ааҕабын –

Өйдөөх буола улаатабын.

Чэгиэн – чэбдик буолуохха

Күннүүн тэңңэ тураммыт,

Суунабыт, тараанабыт,

Зарядка оңороммут,

Күүстээх – уохтаах буолабыт.

Уһуйааңңа тиийэммит,

Оҕолордуун оонньуубут,

Күрэхтэргэ кытаммыт

Тулуурга үөрэнэбит.

Кыра оҕо эрдэхтэн

Үөрэ – көтө сылдьыахха,

Турукпутун көрүнэн

Чэгиэн – чэбдик буолуохха.

Эрэллээх саппыкым

Эрэһиинэ саппыкым

Саамай таптыыр таңаһым,

Эрэңиинэ саппыкым

Мин эрэллээх атаһым.

Сарсыарда эрдэ тураммын

Мин таһырдьа тахсабын,

Ардах таппыт чалбаҕын

Ортотунан хаамабын.

Кураан күңңэ даҕаны

Ууну бэйэм дьаһыйыам,

Бадарааны таңааран

Үлэ бөҕө үлэлиэм.

Эрэһиинэ саппыкыбын

Эрэллээхтик кэтэбин.

Эрчимнээхтик үктээммин,

Мэник – тэник уолчааммын.

Саһылчаан

Тоҕо эрэ дьон бары

Саһылчааны сирэллэр,

Тоҕо эрэ албынчыгын.

Куһаҕанын кэпсииллэр.

Онтон саһыл барахсан,

Олус кэрэ дьүһүннээх.

Күңңэ оонньуур кэрэ өңнөөх,

Сымнаҕас сылаас түүлээх.

Синньигэсчээн сирэйдээх,

Ыйаастыгас харахтаах.

Имигэсчээн таһаалаах,

Уһун, хойуу кутуруктаах.

Тииңчээн

Кутурукпар тирэнэммин,

Тииттэн тииккэ ыстаныам.

Мутуктары ааҕыталаан

Ахсааңңа дьарыктаныам.

Саңа хаарга мэниктээн,

Оһуор тиһэ ойуоккалыам.

Хаһаастарбын кэрийтэлээн,

Амсчайаммын астыныам.

Мэник – тэник тииңчээммин,

Мастан – маска ойобун.

Үрдүк тииттэн барыгытын,

Билэ – көрө сылдьабын.

Мин атым

Атым миэнэ үлэһит,

Сайын оттуур, үүт таһар.

Тэлиэгэни иилинэн,

Буор бурҕата элээрэр.

Кыһын сыарҕа иилинэн,

Оту – маһы элбэтэр.

Ыраах күөлтэн муус тиэйэн,

Хаарга суолун хаалларар.

Кыһыннары, сайыннары

Сынньанары билбэккэ.

Үлэлииртэн салгыбат

Ыарахантан толлубат.

Лыахчаан кыргыттар

Мэник лыахчаан кыргыттар

Мэнигилии көтөллөр,

Сибэккиттэн сибэккигэ

дьиэрэңкэйдээн тэйэллэр.

Сахам сирин оһуордара,

Күөх сайыммыт киэргэллэрэ.

Мэник лыахчаан кыргыттар

Сатаан көтөр сибэккилэ.

Таракаанчык

Аанчык – баанчык таракаанчык,

Остуол анныгар сылдьар,

Ас түһэрин кэтэһэр,

Хорочуоска хомуйсар.

Муоста сууйан аасталлар,

Сиги салаан астынар,

Чэй испиттии сананан

Салгыы сүүрэр муостанан.

Куоска

Куоскам оһох үрдүгэр

Ойон тахсан курдьугунуур.

Халаачыктыы сууланан,

Тугу эрэ олоңхолуур.

Эһэм ону истэн баран:

«Тымныйыыһык!» - диэбитэ.

Арааһа кини куоскалыын

Өйдөһөллөр эбит ээ.

Мин ытым

Мин кыра атастаахпын,

Арбайбыт хара түүлээх,

Маадьаҕар түөрт атахтаах,

Хап – хара харахтаах.

Кутуруга куйбаңнаан,

Утары сүүрэн тахсааччы,

Сып – сылаас тылчаанынан

Иэдэспиттэн салааччы.

Кып – кыра атасчааным

Тэбис – тэңңэ улаатар,

Мин дьыссааппар барарбар,

Куруук миигин атаарар.

Остуоруйа кистэлэңэ

Остуоруйа истэрбин

Мин олус таптыыбын,

Ийэм миэхэ кэпсиирипн

Сэңээрэммин истэбин.

Остуоруйа дойдутугар

Үтүө дьоннор кыайаллар,

Оттон хара санаалаахтар

Хотторуулаах хаалаллар.

Ханнык баҕарар остуоруйа

Айыллыбат мээнэҕэ,

Олох араас түгэннэрэ

Кистэнэллэр киниэхэ.

Мин массыынам

Күннэтэ оонньуур массыынам

Хас да арыллар ааннаах,

Эрэһиинэ көлүөһэлээх

Түргэн сыыдам сырыылаах.

Массыынабын алдьаппакка

Харыстааммын илдьэ сылдьыам.

Кэлин улаатан бараммын

Дьиң массыына ылыныам.

Баспытааталга.

Баспытаатал биһиэхэ

Остуоруйа да кэпсиир,

Таабырын да таайтарар,

Ахсаан эмиэ үөрэтэр.

Ырыа ыллаан эйээрэр,

Үңкүүлээн да тэлээрэр.

Өссө кини биһигинниин

Тэбис - тэңңэ оонньооччу.

Быраас буолан эмтээччи,

Массыына да ыытааччы.

Оҕолордуун оҕо буолар,

Тэбис – тэңңэ күлэр – үөрэр.

Сырдыгынан сыдьаайан,

Эйэҕэстик мичээрдээн,

Баспытаатал биһиэхэ –

Иккис ийэбит кэриэтэ.

Уоруйах кутуйах

Таңаһын хомуйбат оҕоттон

Кутуйах таңаһын уорбута,

Муостаҕа сытарын хомуйан,

Хороонун диэки соспута.

Таңаскын муостаҕа ыһыма,

Сааһылаа олоппос үрдүгэр,

Оччоҕо ханнык да кутуйах

Тиийиэ суоҕа эн таңаскар.

Күнү кытта оонньуубун.

Сиэркилэбин ыламмын,

Күнү кытта оонньуубун,

Ардах кэннэ сүүрүккэ

Күнү кытта оонньуубун.

Бэл сөтүөлүү сылдьаммын

Күнү кытта оонньуубун.

Күнү быһа, күнү быһа

Күнү кытта оонньуубун.

Сымыйаччы оҕо.

Сымыйалыыр оҕолуун

Ким даҕаны оонньообот.

Ким даҕаны кинилиин

Доҕордоһуон баҕарбат.

Айан мээнэ кэпсээччи

Саата суох албыннааччы.

Буруйун билиммэккэ

Атын оҕону балыйааччы.

Сымыйаччы оҕолор

Куттас кус сүрэхтэр,

Кинилэртэн кэнники

Көлөөх дьоннор тахсаллар.

Онтон алҕаһын билинэр оҕолор

Сыыһаларын көннөрүнэллэр.

Оччоҕуна, бука бары

Кинилэри убаастыыллар.

Сэттэ өңнөөх кустук

Күн сырдык сардаңата

Ардах кэннэ сандаарда,

Сырдык санаа кустугун

Киэң халлааңңа кыыратта.

Айылҕабыт дьиктитэ,

Оҕо аймах ырата,

Күн кэрэ сиэркилэтэ –

Сэттэ өңнөөх кустукпут.

Чыычый

Чыычый, чыычый тыытыма,

Кыра оҕону ытатыма.

Баттаҕыттан тардыма,

Илиигинэн охсума.

Сирэйиттэн кымаахтаама,

Тиэрэ анньан аһыма.

Чыычый, чыычый тыытыма,

Кини кыра, кып – кыра.

Дойдубун көмүскүөм

Уол оҕо буоламмын

Мин хорсун куттаахпын,

Улаатан бараммын

Саллааттыы барыаҕым.

Дойдубун көмүскүөм

Сэрииттэн харыстыам.

Үөрэххэ – үлэҕэ

Көхтөөхтүк кыттыһыам.

Өбүгэм үгэһин

Ытыктыы улаатыам,

Айылҕам кэрэтин

Куруутун кэрэхсиэм.

Уол оҕо буоламмын

Мин хорсун куттаахпын

Ийэ сир дойдубун

Харыстыыр иэстээхпин.

Ийэ – эйэ

Ийэ – эйэ бу тыллар

Мин сүрэхпэр тыллаллар,

Оччоҕуна тулабар

Сибэккилэр ыллыыллар.

Алаастарбар кулунчуктар,

Күрэхтэһэ сырсаллар,

Мэник – тэник ньиирэйдэр,

Кэйсэ – оонньуу ойоллор.

Түптэ хойуу салгына

Сайылыкпар унаарар,

Хатың чараң суугуна

Ырыа буолан унаарар.

Ийэ – эйэ бу тыллар

Мин сүрэхпэр тыллаллар,

Бу төрөөбүт дойдубар

Таптал кыымын саҕаллар.

Киһи айылҕа оҕото

Тулалыыр эйгэни харыстаа,

Аҕаң кэриэтэ убаастаа.

Ийэң кэриэтэ эн таптаа.

Киһи айылҕа оҕото.

Бааһырдыма, киртитимэ,

Алдьатыма, аймаама,

Харыстаа уонна бүөбэйдээ

Киһи айылҕа оҕото.

«Таптыыбын төрөөбүт дойдубун» кырачааннарга

Кырабын көрүмэн

Сотору улаатыам,

Төрөөбүт дойдубун

Курутун харыстыам.

***

Күөрэгэй чыычааҕым

Дьырылыы ыллыырын,

Этигэн хомуһум

Эриэккэс матыыбын.

***

Сахалыы санаабын

Мин сайа саңарыам,

Төрөөбүт дойдубун

Ытыктыы улатыам.

Мин тылым – мин күүһүм

Төрөөбүт тылбынан

Ыраастык саңарыам,

Урааңхай омукпун

Уруһуйдаан айхаллыам.

Төрдүбүн, төрүппүн

Үөрэтэн билиэҕим,

Төрөөбүт дойдубун

Киэн тута ааттыаҕым.

Мин тылым – күлүүһүм,

Сүүс үйэ үөрэҕэр!

Мин тылым – мин күүһүм

Мин көтөр кынатым.

Төрөөбүт дойдум

Таптыыбын төрөөбүт дойдубун,

Таптыыбын төрөөбүт түөлбэбин.

Таптыыбын ийэбин, аҕабын,

Таптыыбын эдьиийбин, балтыбын.

Таптыыбын убайбын, бырааппын,

Таптыыбын бу сырдык халлааммын.

Таптыыбын дойдубун кэрэтин,

Олорор омукпут элбэҕин.

Араас омук оҕолоро,

Сомоҕолоох буолуохха.

Кыыңырсыыны билбэккэ,

Иллээхтик улаатыахха.

Сылаастык таңнабын

Сылаастык таңнаммын

Таһырдьа оонньуубун,

Этэрбэс кэтэммин,

Дьиэрэңкэй тэбэбин.

Таңаһым кэрэтэ,

Бар дьоммун сөхтөрөр,

Оһуора мандара

Үгүһү көрдөрөр.

Мин саха кыыһабын

Кыһыны таптыыбын,

Таһырдьа оонньуурбун

Хаарынан хаамарбын.

«Сардаана» таңаһа

Ийэккээм миэхэҕэ

Кэһиитин ылбыта,

«Сардаана» маҕаһыын

Таһаңын талбыта.

Хоруомкалаах этэрбэс,

Оһуордаах үтүлүк,

Күндү түүлээх бэргэһэ

Бу барыта миэхэҕэ.

Мин таһырдьа тахсаммын,

Хаар бырахса оонньуубун,

Сып – сылаастык таңнаммын

Тымныыттан толлубаппын.

Кыһын уратыта

Кыһыны таптыыбын,

Хаар түһэр үңкүүтүн,

Күн хаарга сүүс араас

Өң тиһэр сырдыгын.

Курустаал тэлгэтэн

Муус күөлгэ турбутун,

Хаар түспүт суолугар

Оһуордуу хаамарбын.

Таптыыбын кыһыңңы

Айылҕа кэрэтин,

Дьыл кэмэ ураты

Алыбтаах көстүүтүн.

Кэрэ хаар

Хаар уустук оһуоругар

Күн сандаара күлүмнүүр.

Ураты көстүүтүгэр

Нап – нарыңнык мичээрдиир.

Нап – нарын оһуорунан

Хатыңнары киэргэппит,

Сылаас, сырдык тыынынан

Аан дойдуну симээбит.

Кыһыңңы оонньуулар

Таһырдьы тымныйбыт,

Кыһыммыт дьэ кэлбит.

Оҕолор мустаммыт,

Сырылыы барыахпыт.

Халыңнык таңнаммыт,

Салааска соһуохпут.

Хаарынан бырахса

Иллээхтик ооньуохпут.

Муус турбут күөлүгэр,

Хаңкылыы сырсыахпыт.

Хаар киһи оңорон

Эргиччи хаамсыахпыт.

Хаар киһи

Оҕолор таһырдьа тахсаннар,

Сибиэһэй салгыңңа оонньууллар.

Халыңнык таңныбыт буоланнапр,

Кинилэр тымныыга тоңмоттор.

Кыра хаар улаатар мээчиги,

Суол устун эргитэ сүүрэллэр.

Улахан хаар киһи оңорон,

Астынан үөрэллэр – көтөллөр.

«Хорсун хаар киһибит туруоҕа,

Саңа дьыл кэлэрин кэтиэҕэ,

Тымныыттан толлубат доҕорбут,

Таһырдьа оонньоһор оҕобут».

Саңа дьылга үөрэниэм

Мин быйыл үөрэнэ барыаҕым,

Дьыссааппын куруутун ахтыаҕым.

Симэммит харыйа бу залга

Сандааран турарын саныаҕым.

Кыракый балтылар, быраатар,

Манна мустубут ыалдьыттар.

Быйылгы саңа дьыл кэлбитэ

Миэхэҕэ улатыы бэлиэтэ.

Алыптаах саңа дьыл күнүгэр,

Олус да элбэхтэр бэлэхтэр.

Дьон бары бүгүн дьолломмут,

Саңа дьыл! Саңа дьыл тосхойбут!

Маңнайгы хаар

Түннүгүнэн көрөммүн

Хаар оонньуутун сөҕөбүн,

Кылбаа маңан түү мээчик,

Нап-наҕыллык көтөрүн.

Чөмөхтөһө түһэннэр

Оһуорп тиһэ түмсчэллэр,

Мэник тулук буоланнар,

Таһырдьа кэтэһэллэр.

Оҕуруотум олбуорун

Бэргэһэлээн күлсэллэр,

Күһүн көмүс ыллыгар

Куруһуба тэлгииллэр.

Кырачааннарга саңа дьыллааҕы хоһооннор

Саңа дьылы таптыыбын,

Саңа дьылы күүтэбин.

Харыйабын киэргэтэн,

Саңа дьылы көрсөбүн.

***

Харыйабыт киэргэммит,

Оонньуурдарын иилиммит.

Ырыа - тойук истээри,

Үңкүүбүтүн көрөөрү.

***

Төгүрүччү туруохха,

Хороводка хаамсыахха.

Үөрэ – көтө ыллыахха,

Саңа дьылга үөрүөххэ.

***

Маскарадтаах оҕолор,

Олус, олус үөрбүттэр.

Дед Моруоспут кэлэрин,

Олус, олус күүппүттэр.

***

Саңа дьылга оҕолор,

Бука бары үөрэллэр.

Дьыссаакка кэлэннэр

Маскарад кэтэллэр.

***

Мин кэрэ Каринабын,

Кыһыл бэргэһэчээммин.

Хоһооммун этэммин,

Ийэбин үөрдэбин.

***

Мин Федябын,

Саңа дьылы таптыыбын.

Маскарадпын кэтэммин,

Саңа дьыллыы кэлбитим.

***

Харыйа, харыйа,

Киэргэммит харыйа.

Халың тыаттан кэлбитин,

Мин дьыссааппар киирбитин.

Саңа дьылы күүтэбин

Саңа дьылы күүтэбин,

Ырыа – хоһоон этэбин.

Дьыссааппын киэргэтэбин,

Кыптыыйы ыллатабын.

Кэрэ ырыа лыңкыныыр,

Нарың оһуор кылбаңныыр,

Сырдык сана тиһиллэр,

Сандаарыйа киэркэйэр.

Саңа дьылым саргыта

Оһуорданна тылынна,

Кэлэр кэмими алгыһа

Ырыа буолан ыланна.

Саңа дьыл!

Саңа дьылбыт тиийэн кэллэ –

Салаасканан сырылаан,

Саңа дьылбыт тиийэн кэллэ –

Харыйанан дыргыйан.

Саңа дьылбыт тиийэн кэллэ –

Көрү – нары көҕүлээн,

Саңа дьылбыт тиийэн кэллэ –

Үөрүү – көтүү кэһиилээн.

Тымныы эһээ оҕонньор

Тымныы Эһээ оҕонньор

Хантан тиийэн кэллин эн?

Ханнык ыраах суолунан

Аан дойдуну эргийэн?

Үрүң хаары көбүтэн

Сыарҕаҕынан сырылатан,

Табаларгын көлүнэн

Кэһиилэргин хомсунан.

Тиийэн кэллин биһиэхэҕэ

Түннүкпүтүн кырыалаан,

Дьыссааппытын киэргэтэн

Көрү- нары тэрийэн.

Оҕолору үөрдэңңин

Бэлэхтэргин биэрбиккин,

Саңа дьылы аһаңңын

Сиэңңин сиэтэн киирбиккин.

Хаарчаана

Күүтүүлээх күңңүтүгэр

Күндү ыалдьыт буоламмыт,

Сиэннэрбит дьыссааттарыгар

Хомунаммыт кэллибит.

Ырыа – тойук истээрибит.

Үңкүү – битии көрөөрүбүт,

Үчүгэйкээн кэһиибитин

Оҕолорго биэрээрибит.

Кэллибит быраапынаан,

Кырдьаҕас эһээбинээн.

Эһигини үөрдээри –

Саңа дьылы аһаары.

Саңа дьыл хоһооно

Мин Саңа дьыл буолабын

Саңа сылы аһабын,

Тымныы эһээ оҕонньору

Сынньалаңңа атаарабын.

Үгүс элбэх эрэллээх

Саңа дьылга үктэнэбин.

Үгүс үтүө саналаах

Саңа дьылы аһабын.

Тыа кыыллара

Саһыл

Күндү түүлээх саһылбын

Халың хаарга хаамабын.

Кутуругум суолбун сотор,

Булчуттары муннарар.

Саһыл

Нарыннык хамсанабын,

Саамай кэрэ дьүһүннээхпин.

Мааны саһыл буоламмын,

Саңа дьылга киэргэнним.

Таба

Халың хаартан толлубаппын,

Тымныыттан куттаммаппын.

Сытыы муостаах табабын,

Саңа дьылы таптыыбын.

Үрүң эһэ

Үрүң эһэбин,

Хаарга саһабын.

Ууга харбыыбын,

Балыгы бултуубун.

Хаар кэрэтэ

Кыһыңңы айылҕа

Ураты көстүүтэ

Сүрэхпин манньыта

Үөрүүнэн толордо.

Хаар түһэр, үңкүүлүүр

Эргиччи күлүмнүүр

Сүүс араас өңүнэн

Абылыы көөчүктүүр.

Ураң уус тиспиттии

Оһуора уустугуон,

Нап –нарын бэйэтэ

Ойуута кэрэтиэн.

Таптыыбын кыһыңңы

Үрүң хаар үллүгүн,

Тымныыттан харыстыыр

Кэрэкэ көстүүтүн.

Хаарынан оонньооммут,

Арааһы айабыт,

Кыһыңңы кэрэни

Кэрэхсии туойабыт.

Муңхаҕа.

Эһээм муңхатын бэлэмнээн,

Балыктыы барарын кэтэһэр,

Ийэтин, кынатын бэрийэн,

Туос хотоҕос кэтэрдэр.

Анньыытын, көхөтүн, нырыытын,

Барытын кичэйэн ыраастыыр,

Үтүмэх быатын сааһылаан

Муңхалыы барарын ыралыыр.

Онтон мин муңхаҕа тиийэммин,

Байанай бэлэҕэр тиксиэҕим,

Нырыыһыт буоламмын сүүрүөҕүм,

Эһээбэр көмө буолуоҕум.

Өбүгэм үтүө үгэһин

Сүрэхапэр сыһыара иңэриэм,

Улаатан да баран эбэбэр,

Үтүө алгыстаах эргиллиэм.

Саас

Сааскы күммүт үөрэ көрдө,

Харалдьыты таһаарда,

Халың хаары уулларан

Чалбаҕы чурулатта.

Күлүмүрдэс сүүрүктэр

Куллугуруу усталлар,

Суола үрэх уутугар

Күрэхтэһэ сырсаллар.

Сааскы хаар тойуга

Сааскы халлаан сандаарбыт,

Күммүт лаппа уһаабыт,

Оҕо – аймах таһырдьа

Хаарга оонньуу тахсыбыт.

Ыраас хаарга булчуттар

Кыылы суоллуу бултууллар.

Байанайга махтанан

Алгыс тылы аныыллар.

Сылгыларбыт сырсаллар,

Хаары хаһа аһыыллар.

Туллуктарбыт чоргуһа,

Харалдьыкка түмсэллэр.

Үрүң күммүт мичээрэ

Сып – сылаастык сандаарар,

Сааскы күммүт оңуоруо

Чараас хаарга тэлгэтэр.

Ньургуһун

Маңнайгы сибэккилэр,

Хонууга тыллыбыттар.

Саһарчы мичээрдээннэр,

Дойдубун киэргэппиттэр.

***

Ньургуһуну үргээмэ,

Үрдүнэн атыллаама.

Чуумпураңңын оодуулаа,

Кэрэкэтин кэрэхсээ.

***

Ньургуһун сибэкки үүммүтүн,

Хоһооммор этиэхпин баҕардым,

Нап – нарын, сэмэй бэйэтин,

Эйиэхэ тэңниэхпин санаатым.

***

Ньургуһунум барахсан-

Чурулуур сүүрүк аргыстаах,

Чап – чараас хаар олбохтоох,

Сааскы күн сылааһа мичээрдээх,

Сырдыкка талаһар майгылаах.

Дьэрэкээн ньургуһуннар

Күн күүлэйдиир ыллыгынан,

Ньургуһуннар тыллыбыттар,

Улус аайы уратытык

Оһуор тиһэ үүммүттэр.

Күн сардаңатын санатар

Кыламан сэбирдэхтээхтэр,

Дьүкээбил өңүн оонньотор

Дьэрэкээн дьүһүннээхтэр.

Халадаай кэппит кыысчаанныы

Харалдьыкка лагласпыттар,

Оһуор үңкүүтүн үктээңнэр

Оһуокайдыах курдуктар.

Нарын намчы көрүңнэрэ

Сүрэхпитин сылаанньытар,

Хорсун күүстээх ньигирдэрэ

Куппутун бөҕөргөтөр.

Ньургуһун сибэккилэр

Алаас аайы тыллыбыттар,

Саха куттаах хайҕыы көрөр

Оһуордарын тиспиттэр

Сааскы күммүт арыалдьыта

Алаас аайы тыллыбыт,

Саха куттаах хайҕыы көрөр

Ньургуһун сибэккибит.

Ньургу, Ньургу, Ньургуһун

Сааскы күммүт сардаңата,

Чалбахтарга мэниктээтэ,

Ойуоккалаан сырыста,

Сүүрүктэрдиин саһыста.

Ньургуһуну көрбүтэ,

Олус, олус үөрбүтэ,

Иэдэһиттэн имэрийэн,

Күүскэ сыллаан ылбыта.

Ньургу, Ньургу, Ньургуһун

Күн мичээрин оҕото,

Сырдыгынан сандааран,

Алаастарбын толордо.

Сааскы күммүт бьэлэҕэ,

Симик, истиң мичээрэ,

Сахам сааһын кэрэтэ,

Ньуругуһун сибэккитэ.

Таммахтар

Күн сырдык сардаңата,

Үрүң хаары уулларда.

Дьэңкир күндү таастары,

Эргиччи ыспахтаата.

Сүүрүк буолан сырсаллар,

Мэнигийээн таммахтар.

Куоталаһа сүүрэллэр,

Сандаарыһа күлсэллэр.

Чалбахтарга эккирээн!

Сүүрүктэргэ сүүрэлээн!

Сааскы сырдык күннэри,

Ыллыы – туойа уруйдаан!

Армияҕа барыахпыт

Уол оҕо буоламмын

Армияҕа барыаҕым,

Ийэ сирбин көмүскүүр

Хорсун саллаат буолуоҕум.

Ыраас халлаан анныгар,

Иллээх олох туһугар.

Дьол ырыата ылланар

Чиңник саллаат үктэнэр.

Үлэ, үөрэх аргыстаах

Чэгиэн чэбдик буолуохха,

Дьоллоох олох туһугар

Иллээхтик улаатыахха.

Лётчик буолуоҕум

Эрдэ туран, утуйан,

Сытыы- хотуу буолуохха.

Элбэҕи билэн – көрөн,

Хорсун хоодуот буолуохха.

Лётчик буола улаатыам,

Былыттары курдаттыам.

Сулустардыын алтыһан,

Үрдүккэ өрө көтүөм.

Бу төрөөбүт дойдубун,

Үрдүк Мэңэ халлаантан,

Өңөйөммүн көрүөҕүм,

Оҕо сааспын саныаҕым.

Ми саллаат сиэнэбин (оҕолорго хоһоон)

Мин сэрии туһунан киинэттэн билэбин,

Ол сэрии кутаатын ойуулаан көрөбүн,

Өстөөҕү кыргыбыт эһээбин ытыктаан,

Бу хоһоон тылынан махталбын аныыбын.

Эдэркээн уолаттар, эдэркээн кыргыттар,

Уот кута сэриигэ аттанан барбыттар,

Кыайыыны уһанса, киирсиигэ кыттыһа,

Аан дойду олоҕун кыайыыга салайса.

Чаҕылхай уолаттар ол сэрии уотугар

Эргиллэн кэлбэттии күлүктүүн сүппүттэр,

Ол эрэн, кинилэр сим биир баар курдуктар,

Эйэлээх олоҕу тутуспут буойуттар.

Бу чэбдик салгыңңа, бу сырдык халлааңңа,

Эйэлээх, эрэллээх, дьоһуннаах олоххо.

Дьолунана сандаарар хас биирдии мичээргэ.

Тапталы ыралыыр эдэркээн сүрэххэ.

Көҕөрө суугунуур, бу хатың чараңмар,

Үөһэнэн дьоһуннук, кыырайа көтөрбөр,

Холорук эргийэн бэлиэтиир суолугар,

Хас биирдии эриэккэс айылҕа тойугар.

Кинилэр тыыннаахтар өйдүүрбүт тухары,

Хаартыска хостоомсмут кэпсиирбит тухапры,

Ыллыктаах суолларын ахтарбыт тиухары,

Кэнчээри ыччакка тиэрдэрбит тухары…

Мин саллаат сиэнэбин

Хорсуннук туттаммын

Дьоһуннук үктээммин

Саллааттыы хаамабын,

Дьоруойдуу туттабын.

Мин саха уолабын,

Мин саллаат сиэнэбин,

Мин Дьоруой Сүөдэри

Утумнуур ыччаппын.

Баатара сиригэр

Эн аатын ааттанар,

Сыымаҕын ыччата

Киэн тутта, махтанар.

Ытыктыы махтанар

Эн хорсун быһыыгар.

Дьоһуннук олорбут

Чаҕылхай олоххор.

Герой Федор Кузьмич Поповка

(оҕолорго хоһоон)

Үлэ - хамнас үөһүгэр

Иллээх дойду сүрэҕэр,

Саман сайын түбүктээх,

От үлэтин кэмигэр.

Көһүппэтэх кыргыс күнэ,

Хара хааннаах илбис түүнэ,

Сир – ийэни ытаппыта,

Кэнчээрини кэрдибитэ.

Фашист хара санаата

Ыардык сири аймаабыта,

Ыччат дьону ол кутаата

Кыргыһыыга ыңырбыта.

Сылгы миинэн сахалар

Алаас сиртэн аттаннылар,

Хара дьайы самнарарга

Хорсун дьоннор туруннулар.

Көһүппэтэх көрсүһүүттэн,

Саллыбаттар саллааттар,

Өстөөҕү самнарарга,

Кыайыыны уһансарга.

Хорсун – хоодуот өбүгэбит,

Кыһыл былаах күөрэппитэ,

Иллээх олох туһугар

Сэриилэһэ киирбитэ.

Сэмэй саха хорсун уола

Герой Сүөдэр кыргыһыыта,

Саха кутун бииргэ түмэн

Кыайыы суолун арыйбыта.

Мэңэ сирин танката,

Сүөдэр аатын сүкпүтэ,

Уоттаах сэрии толоонугар

Кыайыы сирин сирдээбитэ.

Ааспыт үйэ кыргыһыыта

Норуот бүттүүн түмсүүтэ!

Кыайыы күнүн өрөгөйүн

Аан дойдуга аҕалбыта.

Сааскы халлаан сандаарбыта,

Кыһыл былаах күөрэйбитэ!

Үлэ күөстүү оргуйбута

Иллээх олох эргийбитэ.

Саһарбыт хаартыскалар

Саһарбыт хаартыскаттан,

Хос эһээм миэхэҕэ мичээрдиир,

Знамя иннигэр бу турар,

Пулемет тутан түөһүгэр.

Бу манна кини эдэркээн,

Уоттаах сэрии саҕана,

Онно мэтээл оннугар,

Үс хаартыска баар альбомңа.

Онтон бу сэрииттэн кэлбитэ,

Түөһүгэр мэтээллэр көстөллөр,

Ол эрэн, кини мичээрэ,

Сим биир эдэрдии симигэ.

Онтон бу, сиэттэрин кытары,

Бу баардыы одуулаан олорор,

Бу биһиги эһээбит,

Киэн туттар күндү киһибит.

Суолдьут сулус эһээбит

Үйэни уңуордаан

Эн сырдык ааккынан,

Кэнчээри ыччатын

Өрүү киэң туттуоҕа,

Олорбут олоххун

Холобур оңостон

Суолдьут сулустуу

Өрө тутуоҕа.

Бэтэрээннэр

Уоттаах сэрии ыар тына,

Хаттаан манна эргийбэтин.

Умнума эдэр көлүөнэ

Ааспыт үйэ сүтүктэроин.

Ытыктаа сэрии бэтэрээннэрин,

Кинилэр олоххо дьулуурдарын.

Эн буолаҕын кинилэр эрэллэрэ,

Ыралаабыт сырдык ыралара.

Герой Сүөдэр музея

Бүгүн Герой музейыгар

Оҕолордуун сырыттым,

Герой Сүөдэр олоҕун

Кэрчиктэрин билистим.

Музей дьоһун үлэһит

Герой олоҕун кэпсээтэ,

Оччотооҕу малларын

Кэпсии – ипсии көрдөрдө.

Баатараҕа кэлэңңит

Бу музейга сылдьаарың,

Герой Сүөдэр олоҕун

Кэрчиктэрин билсээрин.

Герой оҕо сааһа

«Сыңаһалаах» алааһыгар

«Атыыр тириитэ» сайылыгар,

Герой Сүөдэр оҕо сааһа

Кустуктана ааспыта.

Сайылыкка сарсыардаттан,

Үлэ күөстүү оргуйара,

Ол да буоллар быыһыгар,

Оҕо аймах оонньуура.

Үрэххэ сырсан киирэн

Күрэхтэһэ харбыыллара,

Хабылыктаан, хаамыскалаан

Бэрт иллээхтик оонньууллара.

Сылгылардыын сырсаллара,

Мас да тардыһан ылаллара,

Туста да оонньууллара,

Оһуокайдаан да ойоллоро.

Бу манна барытыгар

Сүөдэр ордук чорбойоро,

Кыра оҕо эрдэҕиттэн

Холобурга сылдьара.

Сүөдэр үтүө майгытын,

Хорсун - хоодуот сүрэҕин,

Холобур оңостобут

Сүөдэр сүдү Геройбут.

Аҕалар күннэригэр уолаттарга.

Дьиэ кэргэн тутула,

Эрэнэр эркинэ,

Тирэнэр тирэҕэаҕабыт буоллаҕа.

Аҕабыт үөүрэтэр,

Үлэҕэ уһуйар,

Эр киһи буоларга,

Тулуурга, дьулуурга.

Сотору улаатыам

Аҕабын батыһыам,

От оттуом, мас мастыам,

Дойдубун харыстыам.

Аҕабынаан түһүлгэҕэ

Аҕабынаан түһүлгэҕэ

Күрэхтэри көрөбүт,

Мас тардыһар уолаттары,

Сүүрэр – көтөр убайдары.

Мин улаатан бараммын

Күрэхтэргэ кыттыаҕым,

Сүүрүк сылгыны миинэммин

Тыалы кытта сырсыаҕым.

Ыһыах ытык күнүгэр

Үрүң күммэр үңүөҕүм,

Саха омук буоларбынан

Киэн тута улаатыаҕым.

Ийэ, Аҕа күнүнэн

Саха сирин үрдүнэн

Ийэ, аҕа күнүнэн!

Дьоллоох оҕо күнүнэн

Итими – истиң эҕэрдэ!

Дьоллоох оҕо мичээрэ,

Истиң таптал туоһута,

Уңа, хаңас илиитин

Чиң эрэллээх тирэҕэ.

Дьиэ кэргэнтэн ыллыктанан

Оҕолорбут улааталлар,

Дьоһун – мааны дьон буолан

Олохпутун оһуордууллар.

Ийэ, Аҕа уонна оҕо

Иллээх олох эйгэлэниң,

Үөрүү – көтүү аргыстанан

Уһун дьоллоох олохтонуң.

Мин эбээм

Күөрчэхтии ытыллар былыттар

Үөһэнэн наҕыллык усталлар,

Күн сырдык ыллыгын батыһа

Дьэрэкээн кустугу тиһэллэр.

Үүт сыттаах былаатын көннөрө,

Мин эбээм ырааҕы одуулуур,

Элэккэй эйэҕэс мичээрэ,

Сирэйин киэргэтэ оһуордуур.

Мин эбээм алыптапах алгыһа,

Ырыаҕа тиһиллэ ылланыа.

Олоҕун киэргэтэр ыччата,

Куруутун киэн тута ытыктыа.

Мин эбээм

Мин эбээм суһуоҕар

Үрүң хаар үңкүүлүүр,

Мин эбээм хааһыгар

Үрүң хаар кылбаңныыр.

Мин эбээм минньигэс бэрэски буһарар,

Мин эбээм көрүдьүөс кэпсээни сэһэргиир,

Мин эбээм күөрчэҕи ытыйан күндүлүүр,

Мин эбээм миигин олуһун сөбүлүүр.

Мин аныгы эбэм

Эбэм миэнэ мап – мааны,

Куударалаах баттахтаах,

Хобулуктаах түүппэлэлээх,

Сотовай төлөпүөннээх.

Ютубунан ас астыыр,

Инстаграмңа үлэлиир,

Пицца, суши буһарар

Арыт күөрчэх ытыйар.

Скандинавскайдыы хаамар,

п/п диета тутуһар,

Эңин араас түмсүүлэргэ

Барытыгар кыттыһар.

Аныгылыы көрүүлээх

Сыты – хоту майгылаах,

Үтүө – мааны эбэбин

Мин олуһун таптыыбын.

Ийэ күнүгэр кырачааннарга хоһооннор

Күн күбэй ийэбин

Мин олус таптыыбын,

Ийэбэр анааммын

Хоһооммун этэбин.

***

Мин сэмэй бэлэхпин

Утары уунабын,

Ийэбин үөрдэммин

Мин бэйэм үөрэбин.

***

Ийэбэр анааммын

Ырыабын ыллыыбын,

Хоһооммун этэбин

Үңкүүлээн дайабын.

***

Улаатан бараммын

Ийэм курдук буолуоҕум,

Ийэм курдук мичээрдээх

Үтүө мааны майгылаах.

***

Мамам миэнэ үчүгэй,

Мин маамабын таптыыбын.

Моонньуттан күүскэ кууһан

Иэдэһиттэн сыллыыбын.

Ийэ буолан оонньуубун

Куукулабын ыламмын,

Ийэ буолан оонньуубун,

Ийэм курдук ыллыыбын,

Имэрийэ сыллыыбын.

Пластелин мэһийэммин,

Бэрэски буһарабын,

Куукулабын күндүлээн

Үөрэ-көтө аһатабын.

Мин улаатан бараммын

Ийэм курдук буолуоҕум,

Ийэм курдук мичээрдээх,

Үтүө – мааны майгылаах.

Ийэлэргэ хоһооннор

Мин ийэбин таптыыбын

Кини тылын истэбин,

Ийэм тугу соруйбутун

Тута толоро охсмобун.

Оонньуурдарбын сааһылыыбын,

Сарсыарда эрдэ тураммын.

Дыссааппар хааман кэлэбин.

***

Оҕо сааһым сырдык сардаңата,

Таптыыр сүрэҕим тэбэр иэйиитэ.

Мин олоҕум истиң доҕоро

Күн күбэй ийэккэм буоллаҕа.

Мин ийэм хараҕын харата

Ыйдаңалаах түүн кэриэтэ.

Мин ийэм уһун суһуоҕа

Үрэҕим толбоонурар долгуна.

Мин ийэм истиң мичээрэ

Күн сылаас сардаңатын кэриэтэ,

Мин ийэм хатыылаах ытыһа

Ийэккэм миэхэҕэ таптала.

***

Мин бүгүн хоһооммун үөрэттим

Ийэбэр этэммин үөрдээри.

Мин бүгүн хоһооммун үөрэттим

Тапталым тылларын этээри.

Таптыыбын эйиигин ийэккээм

Күн уотун көрдөрбүт киһиккээм,

Эн нарын, эн истиң мичээргин,

Эн сэмэй, сымнаҕас майгыгын,

Эйэҕэс,элэккэй бэйэҕин.

***

Мин ийэм кэрэ дьүһүннээх,

Мин ийэм таптыыр сүрэхтээх,

Мин ийэм элэккэй майгылаах,

Мин ийэм быраас идэлээх.

Мап – маңан халаатын кэтэн

Эмин – томун бэлэмниир,

Ыалдьыбыт дьоннору эмтээн

Бар дьону барытын абырыыр.

***

Мин ийэбэр көмө киһибин

Түөрт уолтан кыраларабын.

Күннэрэ ыйдара буолабын.

Ол да буоллар атаах буотахпын.

Ардыгар мас кыстыыбын,

Дьиэм муостатын хпрбыыбын.

Ийэбэр иһити хомуйсан

Олуһун кинини үөрдэбин.

Ийэбэр көмөлөһөбүн

Кини тылын истэбин

Ийэбин мин хомоппоппун

Тоҕо диэтэр таптыыбын.

Ийэбинээн ыһыахха

Мин бүгүн ыһыахха бараары

Халадаай ырбаахы кэтиэҕим,

Суһуохпун сааһылыы өрүнэн,

Бастыңа кэтэммин үөрүөҕүм.

Сахалыы симэхпин симэниэм,

Ийэбин кытары сиэттиһиэм,

Ырыалаах тойуктаах ыһыахха,

Үөрүүгэ – көтүүгэ кыттыһыам.

Хомуска, тойукка холонуом,

Алгыска кыттыһан чуумпуруом.

Оһуокай үктэлин батыһывм,

Өбүгэм үгэһин ытыктыам.

Кулун тутар 8 күнэ

Араас өңнөөх кумааҕыны,

Кыптыыйынан кырыйпабын,

Кэрэчээнэ сибэккини

Оһуор тиһэ киэргэтэбин.

Ыллыы – ыллыы үлэлиибин,

Араас өңү дьүөрэлиибин,

Күндү көмүс ийэбэр

Бэлэхпин бэлэмниибин.

Нарын – намчы лоскуйдартан,

Кэрэ бэлэх тиһилиннэ,

Ийэм сылаас мичээриттэн,

Тулам сырдыы сандаарда.

Бүгүн ийэм күгэ үүннэ,

Кулун тутар ахсыс күнэ,

Күндү көмүс ийэбин

Олус күүскэ таптыыбын.

Ньээм – ньээм

Сарсыарда эрдэ уһуктар,

Киэһэ эрдэ утуйар.

Ньээм – ньээм сибэкки

Күн балтыта эбиккин.

Дьөлүһүөн сибэккитэ

Дьөлүөһүөн сибэккитэ,

Тыа саҕатыгар үүммүт.

Сэргэх, кэрэ бэйэтэ,

Айан суолун киэргэппи.

Баҕа батаһа

Баҕа батаһа сибэкким

Олус даҕаны кэрэҕин.

Сииктээх сири талаңңын,

Өлгөмнүк да үүнэҕин.

Улаах отон

Халың тыаҕа смылдьаммыт,

Уулаах отон хомуйабыт.

Биэдэрэнэн үргээммит,

Дьааһыктарга мунньабыт.

Элбэх, бөдөң отоннор,

Хойуутук да үүнэллэр.

Хомуйарга астыктар,

Уулаах кыһыл отоннор.

Сайыны таптыыбын

Сайыны таптыыбын,

Сайыны күүтэбин.

Сөтүөлүү сүүрэрбин,

Дуоһуйа оонньуурбун.

***

Сибэкки- бастыңа,

Төбөбөр кэтиэҕим.

Күн күбэй ийэбэр

Утары сүүрүөҕүм.

***

Чыычаахтары үтүктэн,

Чырып – чырып ыллыаҕым.

Илиилэрбин саратан,

Кынаттанан көтүөҕүм.

Үөрэхтээх үлэлээх буолуохпут

Кыра дьоннор мустаммыт,

Кэпсэтиһэ турдубут.

Улахан дьон буолларбыт,

Туох үлэһит буолабыт.

Мин учуутал буолуоуҕум,

Оскуолаҕа үлэлиэҕим.

Кыракый оҕолору,

Компьютерга үөрэтиэҕим.

Онтон мин Архитектор.

Саңа куорат туттарыам,

Аныгылыы проектыам,

Көмүс дьиэлэр туруохтара,

Дьыссаат бөҕө тутуохтара,

Сорох дьиэлэр салгыңңа,

Көтө дайа устуохтара.

Онтон мин көмүскэ үлэлиэм,

Элбэх харчыны аҕылыам.

Аҕабар массыына бэлэхтиэм,

Ийэбин соҕуруу көтүтүөм.

Сакалаат бөҕөтө ылыныам,

Оҕону барытын күндүлүөм.

Онтон мин телевизорга,

Сарсыарда аайы саңарыам,

Эһигини туруортаан,

Үлэлэтэ ыыталыам.

Араас улус аайыттан

Сонуннары соһуоҕум,

Эбээлэргэ, эһээлэргэ

Эҕэрдэни ыытыаҕым.

Онтон мин быраас буолуоҕум,

Барыгытын эмтиэҕим.

Хаһан да ким да ыалдьыбат,

Минньигэс эмин айыаҕым.

Улахан таас балыыһаҕа,

Оҕолордуун оонньуоҕум.

Барыларын эмтээммин

Ийэлэрин үөрдүөҕүм.

Онтон мин иистэнньэн буолуоҕум,

Сахалыы оһуору тигиэҕим.

Ону эһиги кэтиэххит,

Мин тикпит таңаспын таңныаххыт.

Атын омук дьоно

Эмиэ ымсыыра таңныаҕа.

Сахалыы таңаһы сэңээрэн,

Бу эбит «Моднай бренд» диэхтэрэ.

Онтон мин дойдубар үлэлиэм,

Ынаҕы, сылгыны элбэтиэм.

Сылгы базата туттуоҕум,

Сайылыкка сайын тахсыаҕым.

От оттуом, мас мастыам,

Техника бөҕөтө ылыныам.

Үүтүнэн – этинэн күндүлүөм,

Өбүгэ үгэһин тутуһуом.

Биһиги билигин кырабыт,

Дьыссаакка саңардыы сылдьабыт.

Ол эрэн улаатан бараммыт,

Үөрэхтээх, үлэлээх буолуохпут.

Выпускной

Сэттэбитин туоламмыт,

Оскуолаҕа барабыт,

Үөрэх киэһ эйгэтигэр

Дьыссааттан бэлэмнээхпит.

***

Иитээччибит барахсан

Үөрэппитэ суоттуурга,

Дорҕооннору араарарга,

Буукубаны билэргэ.

***

Харандааһы тутарга,

Пластелин мэһийэргэ,

Нууччалыы кэпсэтэргэ,

Кэрэни кэрэхсииргэ.

***

Бэрээдэктээх буоларга,

Куруук бииргэ оонньуурга.

Атастардыын иллээхтик

Айа – тута сылдьарга.

***

Музыкальнай салайааччы

Ырыа – үңкүү үөрэтэр.

Кэрэ эйгэҕэ угуйар,

Талааммытын арыйар.

***

Физкультурнай салайааччы

Эти – ханы эрчийэр,

Күүстээх – уохтаах буоларга

Оҕо саастан үөрэтэр.

***

Иитии сүрүн тутулун

Методиспыт туорумнуур.

Үлэ – үөрэх эйгэтигэр,

Барыларын сомоҕолуур.

***

Ньээңкэлэр барахсаттар,

Иһит – хомуос сууйаллар.

Муоста сотон ааһаллар,

Үлэҕэ уһуйаллар.

***

Повардар ас астыыллар,

Минньигэс сыт таһаараллар.

Биһи тоттук сылдьарбытын,

Куруук хайҕыыр буолаллар.

***

Дьыссааппыт сиэстирэтэ,

Биһигини битэмиинниир.

Чөл олоххо үөрэтэр,

Ыарыылары сэрэтэр.

***

Рабочайбыт сарсыардаттан,

Сиппиир тутан хаамытпалыыр.

Прогулкаҕа тахсарга

Оонньуур сири бэлэмниир.

***

Харабылбыт дьыссааппытын,

Аанын аһар уонна хатыыр.

Дьыссааппытын харабыллыыр,

Бэрээдэги хонтуруоллуур.

***

Завхоз айан аргыстаах,

Ас – үөл, оонньуур кэһиилээх.

Туох тиийбэтин ааҕар – суоттуур,

Итэҕэһи суох оңоттуур.

***

Дьыссаат сүрүн тутулун,

Сэбиэдиссэй салайар.

Сырдык – сылаас биһикпитин

Сырдыгынан сыдьаайар.

***

Быраһаай күндү дьыссааппыт

Аны үөрэнэ барабыт.

Үөрэх киэң аартыгар сирдээбит

Биһикпитин куруук ахтыахпыт.

Аҕыс аһаҕас дорҕооннор

Икки уһун атаҕын

Икки аңыы үктэнэр,

Тобугунан курданар

Аһаҕас дорҕоон баар эбит.

Көлүөһэ дьиэтэххэ,

Көлүөһэ буолбатах.

Колобок диэтэххэ,

Колобок буолбатах.

Кини арыый ньолбоҕор,

Уоскун оргууй чорботор.

Оннооҕор ыйы одуулаан,

Бу дорҕоону бөрө улуйар.

Ону тыа унаарытан

Тэбис тэңңэ улуйсар.

Ыы-ыы-ыы

Ытанньах оҕо ытыыр,

Ырыатын ыллыыр,

Биир дорҕоону ыйылыыр.

Илии диэн тылга иһиллэр,

Иннигэр кэннигэр суруллар.

Болҕойон истиң эрэ оҕолоор,

Ханнык дорҕоон иһиллэр?

Ньобоҕору ортотунан курдаабыттар,

Хаңас өттүн быһа сотон бырахпыттар.

Болҕойон толкуйдаан эрэ оҕолоор,

Ханнык дорҕоону оңорбуттар.

Көлүөһэ дьиэтэххэ, көлүөһэ буолбатах.

Колобок дьиэтэххэ, колобок буолбатах.

О дорҕоон биир бырааттаах

Ортотунан тирии курдаах.

Мэник мэнигийээн

Күнү быһа үлэлээн,

Оңорбут арагааккытыгар

Майгынныыр дорҕоон эмиэ баар.

Дорҕооннор

Тураах (Р)

Тураах, турах даах – дарараах,

Ыраах ыраах көтөр тураах,

Хара тураах ырыалаах

Даах – дарараах, даах – дарараах.

С-с-с

Салаасканан сырылыыр,

С- с- с

Сыарҕа тыаһа сырылыыр

С-с-с

Тыал таһырдьа сыыгыныыр

С-с-с

Истиң эрэ чуумпуран С-с-с

Идэһэ темалах тэттик хоһооннор

Ох бэлиэлээх сэтинньи ый,

Байанай таңаралаах.

Өбүгэттэн силистэнэр

Үгүс үтүө үгэстэрдээх

Сэтинньи ый дэлэй астаах,

Хъара халың хаһаастаах.

Идэһэлээх, муңхалаах,

Бултуур халың тыалардаах.

Саха сиэрин тутуһан

Итэҕэллээх буолуохха,

Өбүгэбит үгэһин

Өрө тута сылдьыахха.

Өбүгэбит саҕаттан,

Сүппэт төрүт дьарыкпыт.

Дьиэ сүөһүтүн иитэрбит,

Идэһэлээн туттарбыт.

Уһун кыстык туоруурга

Дэлэй эттээх буолуохха,

Остуол ньуура толору

Араас суол аһы тардыахха.

Тоң хаһата кырбыахха,

Ис миинэ буһарыахха,

Дэлэй эттээх соккуойда

Минньигэс бэрискитэ.

Сылаас этэрбэс тиктиэххэ,

Олорор олбох бааныахха,

Уонна дэйбиир оңостон,

Сайыммытын саныахха.

Элбэх оту оттуохпут,

Үлэлииргэ үөрэниэхпит.

Күүстээх – уохтаах буолуохпут,

Чэгиэн – чэбдик сылдьыахпыт.

Саха буолан сандаарыахха,

Киһи буолан килбийиэххэ.

Айылҕалыын алтыһан,

Ситиммитин быһымыахха.

Сыспай сиэллээҕи дэлэтиэххэ,

Хороҕор муостааҕы ииттиэххэ.

Саха төрүт дьарыгын

Өрө тутан улаатыахха.

Олоңхо тематыгар үлэлэр

Олоңхоһут оҕо

Кыракый оҕо диэн мыыныман

Тылбын – өспүн сиримэн,

Санааларбын сааһылаан

Сатыырбынан саңарыам.

Өбүгэлэрбит үгэстэринэн

Олоңхолоон холонуом.

Орто дойдуга олорорбуттан

Олус диэн астынабын,

Үөһэ дойду баарыгар

Ис сүрэхпиттэн эрэнэбин.

Аллараа дойду кэмэлдьититтэн

Туора тута хаамабын.

Онтон Үрүң Айыыларга,

Салгын куппун туттарабын.

Олоңхолоон холонорбор,

Тула өттүбүн көрүнэбин.

Атахпын кириэстии тэбинэбин,

Харысхал тыыныгар бигэнэбин.

Араңаччылыыр айыыларбар

Харыстыахтара диэн эрэнэбин.

Олоңхону ааҕарбар, ол дойдубун

Харахпар ойуулаан көрөбүн.

Үрүң былыкка олорсон

Аал Луук мас үүнэн силигилээн

Турарын көрдүм.

Бу олоңхо дойдутун

Алыптаах кэрэкэ маһа

Үс дойду ситимин эйгэтэ,

Олоңхо биир сүрүн тирэҕэ эбит.

Бу дойдуга кыһыннара хаһан да кэлбэт.

Ото – маһа кура хагдарыйбат.

Күөрэгэйэ өрөөбөккө дьырылыыр,

Кэҕэ кыыла тохтообокко ыллыыр.

Сылгылара- сүөһүлэрэ киһилии тыыннахтар,

Дьоно сэргэтэ алыптаах дьоҕурдаахтар.

Салгыы көрүлээн бардахха,

Уһун – киэң кэпсээн буолсу,

Кылгатан кэпсиэх дьиэтэххэ

Быһыта сотууга холонууһу.

Онон арыый улааттарбын,

Сиһим этэ ситтэҕинэ,

Буутум этэ бустаҕына,

Тылым – өһүм байдаҕына,

Холонноҕум буолуохтун!

Олоңхолуоҕум туруохтун!

Дьээ-буо!

Олоңхоҕо анаммыт тойук

Дьэ-буо!

Урукку удьуорбут

Уруйдаабыт олонхотун,

Сүмэһиннээх тылынан

Саҥардаммыт туойуоҕун.

Өбүгэ саҕаттан

Ырыабыт-тойукпут,

Сахалыы саҥабыт

Ситимэ сүппэтин.

Үтүөҕэ-кэрэҕэ

Эйэлээх олоххо,

Аныгы ыччаппыт

Куруутун дьулустун.

Олонхо – саха тыынын төрдө

Былыргы кэм мындаатыгар,

Урукку дьыл улаҕаатыгар,

Ааспыт үйэ арҕаһыгар.

Ойон тахсар күннээх,

Уолан быстыбат уулаах,

Охтон бараммат мастаах,

Орто туруу дойдуга

Олороро Айыы бухатыыра.

Бу олоҥхо алыптаах дойдутугар

Сүгүрүйэр Аал Луук мастаахтара

Ол мастара үөһээ дойдуга тиийэн

Дьөһөгөй Тойон сэргэтэ буолара,

Орто дойдуга Аан Алахчын олорор

Ытык маһ буолан үүнэрэ.

Сиргэ дьөлө киирэн да үүннэр

Аллараа дойдуга тиийбэт ыйаахтааҕа…

Олонхо үс аҥыы дойдулааҕа

Үөһээ дойдуга үрүҥ айыылар олороллоро,

Орто дойдуга үтүө дьон олохсуйбуттара,

Аллараа дойдуга амырыын абааһылар арбаһаллара.

Олонхо олохтоохторо

Дьүһүн кубулунар аптаах дьоҕурдаахтара

Көтөр – сүүрэр буолан киирсэллэрэ,

Мал – сал буолан саһар кыахтаахтара,

Тойугунан туойан кэпсэтэллэрэ,

Алгыс этэн атаарсаллара…

Бухатыыр уоланнара -

Хантас гыннаҕына, халлааны хаххалыыра,

Ыгдас гыннаҕына ыйы сабардыыра.

Күөгэс гыннаҕына күнү күлүктүүр көрүҥнэнэрэ.

Аан дойдуну араҥаччылыыр, күн дьонун көмүскүүр

Үөһээ дойдуттан анаммыт- минэммит буолара…

Кэрэ куолара -

Тоҕус былас суһуохтааҕа, тунулҕаннаах ньуурдааҕа,

Күн курдук күлүмнүүрэ, сардаҥа курдук сандаарара,

Кыталык курдук кынталдьыйара,

Куба курдук долгулдьуйар буолара…

Аллараа дойду абааһыта -

Сыыҥ – сыраан өрө аллан, ньүдьү балай дьүһүннээҕэ.

Сирэй суоҕар сирэйдээҕэ,

Харах суоҕар харахтааҕа.

Илдьирийбит таҥастааҕа, ириҥэлээх ытыстааҕа,

Тииһэ – уоһа сытыйбыт амырыын көрүҥнээҕэ…

Бу дьиикэй хайаан да кэрэ куону уорара

Ону айыы бухатыыра ситэн булгу кыайара.

Кэрэ куотун төнүннэрэн, иллээх олоҕу эргитэрэ,

Олоҥхо дойдутугар дьолу – саргыны аҕалара…

Дьэ доҕоор оччоҕуна, үөрүү – көтүү үксүүрэ,

Ыал буолар ыһыах тэриллэрэ,

Ыраахтан – чугастан ыалдьыттары ыҥыртаан,

Уохтаах кымыһынан, сыалаах мүһэнэн күндүлүүллэрэ,

Ырыа ыллыыллара, тойук туойаллара,

Күрэхтэһэ оонньууллара, оһуокайдаан ойоллоро…

Көмүскэллээх санаалаах

Күн - Күбэй хотун ийэлэрин,

Айан төрөппүт Аар Тойон аҕаларын алгыстарынан,

Түөрт саханы төрөтөр, үс саханы үөскэтэр

Саха омук төрдө буолар төлкөлөнөллөрө.

Уол оҕонон уруйданаллара,

Кыыс оҕонон айхалланаллара.

Онон олоҥхо олоҕор өрүү сырдык санаа кыайара

Иллээх-эйэлээх олох түстэнэрэ.

Бүгүн миигин сэҥээрэн истибиттэргэ,

Эттэҕим буолуохтун: Олоҥхо буолар саха тыынын төрдө

Саха буолан сандаарын, киһи буолан килбэйиҥ,

Өбүгэбит үгэһин умнубакка өрө тутун,

Кыра оҕо эрдэхтэн саха тыынын иҥэрин...

Оҕолор оһуокайдара.

Оһуо-оһуо-оһуокай,

Оһуокайдыыр оһуокай.

Эһиэ-эһиэ-эһиэкэй,

Эһиэкэйдиир эһиэкэй.

Кыра оҕо эрдэхтэн

Оһуокайдыыр оонньууну,

Оройуттан тутаммыт

Оһуокайдаан ойуоҕун.

Оһуокайбыт биһиэнэ

Ойдоруулаах буолааччы,

Эһиэкэйбит биһиэнэ

Эккирэстээх буолааччы.

Оһуо-оһуо-оһуокай,

Оһуокайдыыр оһуокай.

Эһиэ-эһиэ-эһиэкэй,

Эһиэкэйдиир эһиэкэй.

Попова Марфа Прокопьевна - Мусьяна Сосина оҕолорго хоһоонноро

Недавние посты

Comments